
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Homer Kitabevi önü, Beyoğlu.
Nobel Edebiyat Ödülü, 1901’den beri verilen ve edebiyat alanında olduğu kadar diğer dallarda da en bilinen ödül. Yalnızca Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıç ve bitiş yılları olan 1914 ve 1918’de; İkinci Dünya Savaşı yılları 1940-43’de ödül verilmemiş (1).
Alfred Nobel, edebiyat alanında ideal yönde en dikkat çekici eseri vermiş olan kişinin seçilmesini istemişti.
Nobel Edebiyat Ödülü jürisi, tüm dillerde (ki dünyada 7 bin civarında dil var), yazan ve hayatta olan bütün yazarlar arasında bir seçim yapmakla görevli.
Her yıl şubat ayının başında, dünyadaki edebiyat kuruluşlarına 4 bin civarında davetiye gönderilerek adaylarını bildirmeleri isteniyor.
200 yazarı içeren uzun liste Nisan ayında 20’ye, mayıs ayında 5’e düşürülüyor. Listeler 50 yıl gizli tutuluyor (2).
Ödül ülkelere değil, yazarlara veriliyor ama yazarların yurttaşı oldukları ülkeler açısından baktığımızda Fransa 15, ABD 11, İngiltere 10, Almanya 9 kez ödülü ülkelerine mal etmişler. Diller açısından baktığımızda ise ödülü en çok İngilizce yazan yazarlar kazanmış. Bunlar arasında ABD ve İngiltere yurttaşı olmayan, ama İngilizce yazan V. S. Naipul gibi yazarlar da var (3). 2023 yılında ise, çoğunlukla Nynorsk dilinde yazan Norveçli Jon Fosse ödüle layık görüldü. Norveç dilinin iki yazı standardından biri olan bu dil, çoğu Norveçli yazarın bile kullanmadığı bir dil imiş (4)(5). Bjørnstjerne Bjørnson (1903), Knut Hamsun (1920) ve Sigrit Undset’den (1928) sonra bu ödül dördüncü kez Norveç’e gitmiş oldu.
Oslo’da yaşayan Jon Fosse (1959-), roman, öykü, şiir, oyun, deneme, çocuk kitapları gibi birçok türde eser vermiş; eserleri 40’tan fazla dile çevrilmiş; Norveç’te Henrik Ibsen’den sonra oyunları en çok sahnelenen; The Daily Telegraph’ın yaşayan 100 dahi listesine aldığı; 2015 yılında İskandinav Konseyi Edebiyat Ödülü’ne değer görülen bir yazar (6). Bazı yıllar ödülün “adı duyulmamış bir yazara” verildiğini dile getirenler oluyor. Bunu söyleyenlerin kendilerini “edebiyatla yakından ilgilendikleri için” yetkili buldukları anlaşılıyor. Bu değerlendirmeyi çok yadırgadığımı söylemek isterim.
Nobel Haftası olarak anılan Ekim ayının ilk haftasında MonoKL Yayınları beni çok mutlu etti: 2015 yılında Sabahtan Akşama, 2021 yılında Üçleme, Mart 2023’te ise Melankoli I-II basılmıştı. Sabahtan Akşama Deniz Canefe, Üçleme ve Melankoli I-II ise Banu Gürsaler Syvertsen tarafından Norveççeden çevrilmişti. Ben de bu sırayla okudum.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) kavrakoglublog Batı’nın Edebiyat Ödülleri 1.
(2) Nobel Edebiyat Ödülü Galiba Sadece Kazanana Güzel, The Economist / Oksijen, 13-19 Ekim 2023.
(3) kavrakoglublog, Batı’nın Edebiyat Ödülleri 1.
(4) Nobel Edebiyat Ödülü Galiba Sadece Kazanana Güzel.
(5) Cumhuriyet Kitap, 2 Kasım 2023.
(6) A.g.e.
Leave A Reply