Bizans İmparatorluğu 50 | Negatif Mimari 2

Göreme Açık Hava Müzesi’nde taştan oyulmuş masaları ve sıralarıyla 11 yemekhane vardır. Her biri ayrı bir kiliseye aittir. Bütün bu kiliseler, 11. yüzyılın ortasından sonuna dek olan zaman diliminde yapılmıştır. Bu kiliseler, onları yapan atölyelere göre iki gruba ayrılırlar: Sütunlu Grup ( Elmalı, Karanlık ve Çarıklı Kiliseler) ve Yılanlı Grup (Yılanlı Kilise, Azize Barbara ve Azize Katerina ile Kızlar Kilisesi). Yılanlı Grup’ta kullanılan resimler birbirinden farklıdır, bir şema izlemezler.

Suriye’de Palmyra’da 50 hipoje var. Bunlardan biri olan Üç Erkek Kardeşi Mezarı’nın girişi ve lahitleri.
Fotoğraflar: Füsun Kavrakoğlu

Bir başka negatif mimari örneği ise kayalara oyularak yapılmış zemin altı mezar odalarıdır. Eski kültürlerde Mısır’da, Mezopotamya’da, Yunan’da, Etrüskler’de ve Romalılar’da görülür. Bazen yerin üstüne inşa edilip üzeri toprakla tepe haline getirilmiş olanları ( tümülüsler ve kurganlar)da vardır. Kemiklerin toplu halde gömüldüğü dehlizlere de katakomb denir. Kollu-dallı ve ızgara sisteminde yapılmış olanları vardır. Yeraltı mezarlarının bazıları geniş, bazıları hol biçiminde dar, bazısı ise hücreli idi. Hipoje de denen yeraltı mezarları genellikle nekropol denen mezarlık alanlarında bulunurdu. Katakomblardaki özel odalara ise kripta adı verilir.
İlk Hıristiyanlar da katakombları hem ölülerini gömmek, hem de gizlice ibadetlerini yapmak için kullanmışlardır. Katakomblarda ibadet edildiği gibi yemek de yenirdi.
Önceleri, paganlar, Hıristiyanlar ve Yahudiler aynı mezara gömülürlerdi. Sonraları mezarlar dinlere göre ayrıldı. Aynı şekilde bir süre ibadet için de farklı inançlar aynı mekanları kullanmışlardır. 2. yüzyıla tarihlenen Suriye Salihiye’deki Dura Europos hem sinagog hem de Hıristiyan Evi olarak kullanılmıştır.
Suriye, Palmira’da 2. yüzyıla tarihlenen, 50 adet hipoje vardır. Zengin ailelere ait mezarlarda süslü lahitler, mezar çıkıntılarına yapılmış rölyefler ve freskler vardır.

Füsun Kavrakoğlu