Güçlü ve üreme özelliği ile donanmış boğa, tarih öncesi çağlardan beri erkeksi ve yaşamsal gücün sembolü olmuştur ve o çağlardaki hayvan temsillerinde birinci planda yer almıştır. Bolluk ve bereketi simgeleyen ve güç, yağmur ve bereket sembolü boğa üzerinde yapılan dans ve akrobatik gösteriler, boğa sırtında atlama zıplama, Anadolu, Doğu Akdeniz ve Ege dünyalarının hepsinde görülmüştür. MÖ yaklaşık 6 binlere tarihlenen Çatalhöyük duvar resimlerindeki boğa dansının (belki de avının ama Çatalhöyük’te boğanın önemli bir yeri olduğu kesindir), Hititler döneminde devam ettiğini görürüz. Ürdün’de bulunan mühürler üzerinde de boğa ve geyik sırtından atlayan erkekler ve çocuklar vardır.
Çorum yakınlarındaki Yörüklü/Hüseyindede’de bulunan bir Hitit vazosunun üzerinde de boğa sırtında yapılan saltolar betimlenmiştir.
Fotoğraf: aktuelarkeoloji.com.tr
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Kandiye Arkeoloji Müzesi, Girit, 2023.
Efsanevi Kral Minos’un Poseidon’a karşı tutmadığı bir sözün karşılığı olan boğa figürünün Girit Adası için yadsınamaz rolü, boğaya yüklenen anlam, boynuz kutsaması olarak karşımıza çıkar.
Girit Adası’nın söylencesel geçmişinde derin bir yeri olan Minotauros figürü, boğayı Minoslular için önemli kıldığından, betimlemelerde de boğa figürü tercih edilmiştir. Boğanın enerjisi Girit’te her yerde kutsanmıştır, hayvanın sayısız temsilleriyle karşılaşılır.
Boğa üzerinde akrobasi hareketleri yapan adalıların betimlendiği freskler olasılıkla dinsel bir töreni, bir ritüeli anlatmaktadır. Boğa üzerinde atlama sahneleri mühür baskılar üzerinde de görülmektedir.
Boğa figürüyle ilişkili boynuz kutsamasının Mısır ile bağlantılı olabileceği düşünülmektedir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Kandiye Arkeoloji Müzesi, Girit, 2023.
Boğa dans ve gösterileri, Girit’teki Knossos Sarayı duvar resimlerinden iyi bilinir. Lallupiya kenti sakinlerinin de, Hatti ve Hititlerdekine benzeyen bir boğa akrobasisi yaptıkları ortaya çıkmıştır.
Giritli Akrobatik Kasap, John Craxton, 1947.
Fotoğraf: The Past
“John Craxton, 1947’de Knossos Sarayı’nı gezmeye gittiğinde Kandiyeli kasap arkadaşı, bu Minos sarayının altında zeybek (zeibekiko) oynarken ters çevrilmiş bir sandalyenin üzerinden ters parende attığında, Knossos boğa güreşçisi freskleri ile bağlantılı, dört bin yıla yayılan bir halk geleneğini izlediğini anlamıştı.”
Yararlanılan Kaynaklar
Eski Anadolu’da ve Hititlerde Eğlence, Müzik, Dans, Oyun, Yarış, Akrobasi, Spor, Sirk ve Gladyatör Oyunları, Ahmet Ünal, Aktüel Arkeoloji, Ocak Şubat 2015. Sayfa 98, 99.
Işığın Peşinde John Craxton, Meşher Kitapçığı, sayfa 9.
Girit’in Arkeolojik Mirası ve Söylencesel Geçmişinde Minos Kültürü, Barış Gür, Arkeoloji ve Sanat, Ocak-Nisan 2018. Sayfa 9-24.
Larousse Semboller Sözlüğü, Nanon Gardin, Robert Olorenshaw, Jean Gardin, Olivier Klein, Bilge Kültür Sanat, 2019. Sayfa 117, 119.
Knossos, George Tzorakis, Hesperos Editions, 2008. Sayfa 82.
Leave A Reply