1950’ler
Uzayda Yapılanma (Kristal), Construction in Space (Crystal), Naum Gabo, 1937-1939. Eser, Londra’da Tate Modern’de sergilenmektedir.
Naum Gabo (1890-1977), Konstrüktivizm akımının önemli uygulayıcılarından ve Kinetik Sanat’ın kurucularındandır. Bu eseri, şeffaf düzlemlerden ürettiği çok sayıda yapıtın ilkidir. Gabo’nun 1910’lu yıllardan beri hedeflediği, objelerin dinamik içeriğini yansıtmaktır. Bilimsel modeller ve teorilerle ilgilenmiş, bunları heykellerinde kullanmıştır. Bu eseri matematiksel bir modelin uygulamasıdır. Şeffaf plastik malzemenin tutkal ile yapıştırılmasıyla üretilmiş yapıtın çeşitli noktalarından yayılan çizgiler, dönme hissi vermektedir.
Fotoğraf:tate.org.uk
- Kinetik Sanat, hareketi tasvir etmek isteyen bir sanat akımıdır.
- Fütürizm, Konstrüktivizm, Bauhaus, De Stijl ve Alexandre Calder akımın kaynağını oluşturur.
- Alexander Calder (1898-1976), heykel alanına hareket kavramını sokan sanatçıdır. 1931’de figüratif olmayan ilk kinetik konstrüksiyonunu yapmıştır.
- Calder’in elle yada motorla hareket edebilen yapıtlarını 1932’de Duchamp ‘mobil’ler olarak adlandırmış. Aynı yıl Jean Arp da sanatçının hareket etmeyen işleri için ‘stabil’ler deyimini önermiştir. Daha sonra bu deyimler tüm heykeller için de kullanılır olmuştur. 1950’lerde Kuleler diye adlandırdığı duvar mobilleri, Çanlar diye adlandırdığı ses mobilleri üretmiştir.
- Kinetik Sanat akımının kuramcısı Macaristan doğumlu Fransız sanatçı Nicolas Schöffer (1912-1992), 1950’li yıllarda ilk Kinetik eserleri vermiş; yapıtlarında mekanın değişik özelliklerini, ışık, müzik ve film ögelerini kullanmış, daha sonra zaman faktörünü de eserlerine dahil etmiş, dinamizmin ilkelerini ortaya koymuştur.
CYSP 1, Nicholas Schöffer, 1956.
Bu eser sanatçının ilk güdümlü heykelidir. Yaratıcısına, etkileşimin babası ünvanını kazandırmıştır.
Fotoğraf:thecreatorsproject.vice.com
- Kinetik yapıt çoğu kez bir mühendis ve sanatçının ortak ürünüdür.
- Kinetik Sanat’ta mekanik, elektronik, dönüşümlü ve titreşimli hareketlerden yararlanılır; hava, su, su buharı gibi doğal güçler de kullanılır.
- Bu akımda seyirci etkin ve yaratıcı bir role sahiptir.
- Kinetik Sanat’ta hareket:
*Optik yanılsama sonucu hareket yaratan yapıtlar (çoğunlukla Op Art tanımı içinde değerlendirilir),
* İzleyicinin mekanda yerini değiştirmesiyle hareket yaratan yapıtlar (ilk örneği 1928 yılında El Lissitski tarafından verilmiştir. 1950’lerde ise Soto ve Agam tarafından bu tip yapıtlar üretilmiştir.),
*Bir işin kademeli olarak aydınlatılmasıyla elde edilen ışık akışından yararlanarak yaratılmış hareket yanılsaması,
*Hareket sağlayan bir aygıt olmaksızın kendiliğinden hareket kazandırılan üç boyutlu nesneler (Calder’in eserleri gibi),
*Bir aygıt aracılığıyla hareket kazandırılan üç boyutlu nesneler ile sağlanır. - Eserler, yapım hatasından doğan veya kaza ile oluşabilecek tasarlanmamış değişimlere açıktır.
- Op sanatçılar görsel hareketten gerçek harekete, iki boyutluluktan üç boyutluluğa kolayca geçebilmişlerdir.
- İsviçreli sanatçı Jean Tinguely (1925-1991), 1953 yılında yerleştiği Paris’te karmaşık donanımlı ilk kinetik eserlerini yapmıştır. Makineler kullanarak hareketlendirdiği heykeller tel ve metal levhalardan oluşan, her parçası ayrı bir hızda dönen veya hareket eden, robota benzeyen düzeneklerdi. Tinguely, 1950’li yıllarda, Resim Makineleri isimli heykeller yapmıştır. Yaptığı bu heykeller robota benzemekte ve bir takım ses ve kokular çıkarabilmekteydi. 1960 yılında, kendi kendini yok eden ilk yapıtını, hurdalardan yaptığı işlevsiz makinelerini gerçekleştirdi. 1970’lerde halkın katılabileceği sokak gösterileri düzenledi. Yeni Gerçekçilik kapsamında da bu sanatçıdan bahsetmiştik.
Méta-mécanique, Jean Tinguely, 1955.
Basel’deki Tinguely Müzesi’nde sergilenmekte olan; demir, metal ipler, kablolar, renklendirilmiş metal parçalar, elektrik motoru ile yapılmış olan Méta-mécanique adını vermiş olduğu heykelin çeşitlemelerini de yaptı. Bunlar, hareket edebilen ve değişebilen yapıtlardı.
Fotoğraf: www.tinguely.ch
L’Avant-Garde, Jean Tinguely, 1988.
Yapıt metal, papier maché, masklar, V kayış, tahta tekerlekler, elektrikli motorlar ile yapılmış.
Eser, İsviçre’nin Basel kentinde düzenlenen Maske Festivali’nde, kortejin en önünde yürüyenlerin taşıdığı Vortrab’ı temsil ediyor. Maskelerin çoğu Tinguely’nin festivalde kullandığı maskeler. Renkli tekerleklere bağlı maskeler yükselip alçalmakta.
1972’den sonra bu festival, sanatçının üretiminin merkezine oturmuş, bu amaçla kostümler ve maskeler üretmiştir. Festival teması Tinguely’nin anarşik ve gizli melankolik karakterine uyuyordu.
İşlemekte olduğumuz 1950’li yıllardan 30 yıl sonra sanatçının yapmış olduğu bir eserinden de örnek vermek istedik.
www.tinguely.ch
- Akımın sanatçıları zaman içinde sibernetik, elektronik ve yapay ışık yardımıyla Lumino Kinetik Sanat’a ve Çevre Sanatı’na yönelmişlerdir.
Leave A Reply