Çalınan Kültür Mirası

Dionysos ve Ariadne’nin Düğünü, MS 2. yüzyıl, Zeugma Antik Kenti, Dionysos Villası.
Mozaik tablonun çalınmış olan kısımları projeksiyonla yerine yansıtılıyor.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Zeugma Müzesi, Gaziantep, 2018.

• Tarih boyunca Doğu’dan Batı’ya kaçırılmış, yağmalanmış bir çok kültürel değer olduğunu ve bunların birçok dünya müzesinde sergilendiğini biliyoruz.
• Çalınan, yok edilen veya kaybolan kültürel nesnelerin tıpkılarını yapan, annesi Iraklı ABD’li sanatçı Michael Rakowitz’in (1973-), Görünmez Düşman Var Olmamalı adlı serisini Berlin’de Pergamon Müzesi’nde sergilemesi için aldığı davet, sanatçının değerlendirmesine göre, müzenin bu projenin yağmacılık karşıtı bir kavramsal çerçevesi olduğunun bilincine varması üzerine serginin açılışını erteleme kararı alındı ve sergi, Berlin’de 2010 yılında Haus der Kulturen die Welt’de açıldı. Bilindiği gibi Pergamon Müzesi adını ülkemize ait olan Bergama Altarı’ndan alıyor. Bugün bu müzede sergilenen eserler, Alman arkeologların Osmanlı topraklarında etkili oldukları 19. yüzyıl sonları ve 20. yüzyıl başlarındaki kazılarda ortaya çıkarılmış eserlerdir.
• Mülkiyet iddiaları, iade talepleri, orijinallik uyuşmazlıkları, ürün hasar tespiti, tazminat talepleri, taklit eser, sanat dolandırıcılığı ve hırsızlığı ile ilgilenen Müze Hukuku olarak kodlanabilecek uzmanlık alanları oluşmuş durumda.

Şanlıurfa’dan yurtdışına kaçırılmış olan Orpheus Mozaiği, Dallas Sanat Müzesi’nden, önce İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne, daha sonra da Şanlıurfa Müzesi’ne getirilmiştir. Panoda Frig başlıklı ozan Orpheus lir çalmaktadır. Solunda etçil hayvanlar aslan, ayı, leopar ve domuz; sağında otçul hayvanlar dağ keçisi ve at ozana eşlik etmekte, kuşlar onun çaldığı liri dinlemektedir. Panodaki yazı Süryanicedir. Bu mozaik tablo, bir kaya mezarının tabanı için yapılmıştı ve Edessa/Urfa mozaikleri içinde en eski tarihli olanıdır. MS 194’e tarihlenen panoda yapan ustanın adı da yer almaktadır ki bu, çok nadir olduğundan Orpheus Mozaiğini daha da kıymetli kılmaktadır.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018.

Yararlanılan Kaynaklar

Adaletin Bu mu Sanat? Sanatın Bu mu Adalet?, Evrim Altuğ, Art Unlimited, 01 Mart 2017.

Güncel İstisnalar Kaideyi Zorluyor, Evrim Altuğ, Art Unlimited, 01 Mart 2017.