Çeşitli Ahlak Öğretileri

Metin Kılıç’ın eseri Caresse Art Fair kapsamında Artistic Integrity sergisinde yer alan eserlerdendi.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Caresse Bodrum, 2023.

Amoralizm ya da Töredışıcılık, ahlaklı davranışı gerektiren bir neden olması, bu nedenin de akla yatkın olması gerektiğini öne sürer. Herkesin kendi çıkarı peşinde koşmasında bir sorun görmediğini söylediğinde ahlakın alanına girmiş olur. Başkalarının çıkarını gözetmesi durumunda kendi çıkarı zarar gördüğünde onların davranışını kınaması halinde de, aynı şekilde, ahlakın alanına girmiş olur.

Amoralist, yalnızca hoşlandığı ve sevdiği kişilere yardım eder, oysa sempati duydukları azdır. Sempati çerçevesinin genişlemesi halinde ahlak alanına girebilir.

Başka bir yaklaşım, ahlaki yargıların kişiye göre değiştiğini kabul eden Öznelciliktir. Aksi görüşte olanlar sogulanabilmektedir. Oysa ortak ahlaki tutum, birlikte yaşayabilmek için elzemdir.

Toplumların birbirinden farklı ahlaki standartları olduğunu kabul eden Görecilik, bir ahlaki kabulün başka bir toplumda kabul görmeyebileceğini onaylar. Bir toplumun diğerine hoşgörü göstermesi ve müdahale etmemesi gerektiğini ileri sürdüğünde uluslararası ahlak alanına girer ve artık görelilikten bahsetmek mümkün değildir.

İnsanın amacının mutluluk olduğunu iddia eden Faydacılık, faydayı en üst, acıyı en alt düzeyde tutmayı hedefler. Başkalarının da fayda elde etmesine karşı tutum ne olacaktır? Ancak buna izin verildiğinde ahlaki boyuta geçilmiş olur. Değerler nasıl saptanacaktır? Daha fazla fayda sağlayan ahlaken onaylanmamış eylem ve yöntemler ne olacaktır?

Öğretilerin eksiklikleri, yarattıkları zorunluluklar, tutarlı olmamaları sorgulamanın değerini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar

Ahlak: Etiğe Bir Giriş, Bernard Williams, Fol Kitap, 2021.

Ahlaki Boyutun Sınırları, Ata Devrim, Cumhuriyet Kitap, 24 Mart 2022.