Ruyi, Ai Weiwei, 2012.
Kelime anlamı ‘dilediği gibi’ veya ‘istenilen’ olan ruyi, uzun ömür ve iyi talihi temsil eden bir tören asasıdır (1). Ai, kendi ruyi’sini porselen insan organlarından oluşturarak bu geleneksel formu yeniden yorumlamakta, insanoğlunun sağlıklı oluşundan çok ölümlü oluşunu akla getirmektedir. Ai Weiwei, ağaçtan veya yeşimden zarif bir şekilde oyulmuş bu geleneksel form ve dili, güncel bir konu için kullanmıştır.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Sakıp Sabancı Müzesi, 2017.
Kadim Çin inancında kozmosun ve kapladığı her şeyin birbirine zıt iki hareket enerjisinden yin ve yang’dan ibaret olduğu ve uyumun ancak iki enerji mükemmel bir şekilde dengelendiği zaman sağlanacağı fikri vardır. Geleceği görmek için kullanılan pa-kua adı verilen üç çizgiden oluşan sembollerde yin kesik çizgilerle, yang düz çizgilerle gösterilir. Bu sekiz trigram, yin ve yang arasında durmadan değişen ilişkileri simgeler (2). Sekiz pa-kua ile çevrelenmiş yin-yang çemberi, zararlı etkilere karşı en kuvvetli tılsımlardan biridir (3).
Çinlilere göre kimse kimseye eşit değildir. Birey ailenin parçasıdır ve ailesinden olmayan kişilere karşı hiçbir zorunluluğu, görevi yoktur. Konfüçyüs öğretisi, insanların haklarından çok birbirine karşı görevlerini düzenler (4).
Çinlilerin dünya kavramında insan dünya düzeninde ilk sıradadır. Hayvanlar, bitkiler, gök ve yer ona bağlıdır (bu anlayışa Eski Ahit’in ilk kitabı olan Tekvin’de de rastlarız). Hayvanlar, bitkilerden daha önemlidir. Evcil hayvanlar, vahşi hayvanlar kadar sık simge olarak kullanılmazlar (5).
Çinlilerin en değer verdiği konular uzun ve sağlıklı ömür, toplumda yükselmek ve erkek çocuk sahibi olmaktır (6). Çin geleneğine göre Beş Lütuf uzun ömür, refah, sağlık, erdem ve doğal ölümdür. Onlar için esenlik, yalnızca fiziksel değil bütüncül bir nitelik taşır; sağlıklı ve huzurlu bir zihni, bedeni ve ruhu, hayatından memnun olmayı ima eder (7).
Az konuşmak tercih edilir. Başkasına zarar vermemek ya da kırmamak için her şey önceden de dolaylı yollardan ifade edilirdi (8). Kültür Devrimi döneminde ise insanlar, yanlışlıkla bir şey söylerler de devrim düşmanı olarak algılanıp ailelerini tehlikeye atarlar diye aşırı dikkatli konuşurlardı. Aynı dönemdeki anlayışa göre, işçiler ve köylüler küfretmezdi; sadece toprak sahipleri, sağcılar ve devrim düşmanları bayağı sözler söylerdi (9). Toplumsal düşünceler simgelerle verilebilirdi (10).
Çinlilerin geleneksel olarak imgelere yükledikleri manevi ve ideolojik değer oldukça önemlidir. Bu imgeler dini, manevi, siyasi düşüncelerin simgeleşmiş halidir; bir mesajı bildirir (11). Çinliler makro ve mikro kozmoslara ilişkin fikirlerini sembollerin en yalın olanlarıyla aktarmada ustadırlar (12).
Çinlilerin simgelerinin çoğu gözle görülebilen nesnelerden oluşur; bunlara biçimsel simgeler denir.
Simge ve bununla temsil edilen düşünce genelde sesteştir. Fu, mutluluk ve yarasa demektir ve yarasa mutluluğun simgesidir; bunlara ise sessel simgeler denir.
Kimi nesnelere belirli nitelikler atfedilir. Örneğin kartal güç simgesidir. Bunlara niteliksel simgeler denir (13).
Çin simgelerini sık sık süsleyen kıvrımlı şeritler, kurdeleler, onların özel ya da kutsal mahiyetini işaret eder (14).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Çin Simgeleri Sözlüğü, Wolfram Eberhard, Kabalcı Yayınevi 2000. Sayfa 39.
(2) Semboller Nasıl Okunur?, Clare Gibson, Yem Yayın, 2013. Sayfa 148.
(3) A.g.e., sayfa 97.
(4) Çin Simgeleri Sözlüğü, sayfa 20.
(5) A.g.e., sayfa 20.
(6) A.g.e., sayfa 21.
(7) Semboller Nasıl Okunur?, sayfa 155.
(8) Çin Simgeleri Sözlüğü, sayfa 19.
(9) On Sözcükte Çin, Yu Hua, Jaguar Kitap 2020. Sayfa 16, 91.
(10) Çin Simgeleri Sözlüğü, sayfa 19.
(11) Modern İpek Yolu, Kırmızı Kedi Yayıncılık, Ekim 2017. Geleneksel Çin Sanatı, Yolaine Escante.
(12) Semboller Nasıl Okunur?, sayfa 96.
(13) Çin Simgeleri Sözlüğü, sayfa 21.
(14) Semboller Nasıl Okunur?, sayfa 161.
Leave A Reply