Dokuz Düşünce’ye uymak önemlidir: Mantıklı olmak, dikkatle dinlemek, dostça davranmak; alçakgönüllü, sadık, saygılı ve dürüst olmak; kuşkuya düştüğünde güvendiği kişiye sorular sormak ve kızdığında bunu göstermemeye çalışmak (1).
Çinliler için hayati önem taşıyan yedi şey çıra, pirinç, sıvı yağ, tuz, soya sosu, sirke ve çaydır. Çinlilerin bunlar olmadan yaşayamayacağı söylenir (2).
Feng shui’ye göre en iyi gömülme noktası hafif esintili bir tepedir (3). Gömülebileceği en iyi feng shui öğelerine sahip bir yer bulmak için kahinden de yararlanılır. Cenazede, ölenin öbür dünyada kullanabilmesi için kağıt para, giysiler ve öbür dünyada yanında olsun istenen şeyler yakılır, ruhunu huzura kavuşturmak için de çiçek kulesi yapılıp o da yakılır (4). Yakın akrabalar mezar yerine kadar dizlerinin üzerinde gidip, her yedi adımda bir, secde edip alnını toprağa değdirir (5). Gömülme işleminden sonra ziyafet verilir. Ayinler 49 gün sürer (6). Çinlilerin yaşamında para en çok doğumda, evlilik ve ölümde harcanır (7). Yas giysileri beyaz, düğün kıyafeti kırmızıdır.
Eski bir Çin geleneğine göre, bir bebek doğduğunda toprağa bir şişe sarı pirinç likörü gömülür. Likör, bebek erkekse okuyup iş sahibi olduktan sonra, kız ise düğün günü içilir (8).
“Ön kapıyı boydan boya kaplayan eşik yüksekti; ziyaretçilere buranın yörenin en yüksek statüsüne sahip köyü olduğunu anlatıyordu” (9). “Bana eşiği yüksek bir evde nasıl yaşayacağımı öğrettin.” (10). “Benim kapımın eşiğini seninkiyle karşılaştırmak mümkün değil.” (11). Bu ifadelerden de anlaşılacağı üzere, yüksek eşik, prestijli, zengin olmayı ifade ederdi. Kutsallık atfedilen yerlerdeki, tapınaklar, saraylar gibi, eşiği yüksek yapmak ziyaretçinin eşiği atlarken öne eğilmesini, mekana girerken saygılarını sunmasını zorunlu hale getiren bir unsur olur.
Geleneksel Çin takvimi, Ay’ın hallerine dayanır. Çin takviminin ilk ayı 21 Ocak ile 19 Şubat arasındaki ilk dolunayda başlar (12). MS 866 yılında Kırgızlar’ın Çin takvimi gönderilmesine dair talepleri olduğunu biliyoruz (13). Yuan Hanedanı’nı (1271-1368) kuran ve bir gözlemevi yapan Kubilay Han, 365,2 gün süren yeni bir takvim getirdi (14). Cizvitler’in, Ming Hanedanı döneminde (1368-1644) Çin takviminin düzeltilmesine yardımcı oldukları söylenir (15).
Su kenarındaki yollara Bund deniyor. Sabah jimnastiği genelde buralarda yapılıyor. Farsça’dan gelen bu adı İngilizler koymuş (16).
Eskiden, avlanmaya gelmiş olabilecek kötü ruhları korkutmak için odalar günde üç kez süpürülürdü (17). Şamar, iyi şans için ve kötü ruhları korkutup kaçırmak için atılırdı (18). İnce dudaklar, dar görüşlülüğü ve kötü bir ruhu simgelerdi (19).
Sonsuz düğüm, uzun ömrü, evrendekilerin birbirlerine bağlılığını ve Budha’nın sonsuz bilgeliğini temsil eder (20).
Asya’daki önemli yapıların dışında konumlandırılmış erkek ve dişi aslan-köpek heykelleri (fo) vardır. Bunlar o binayı ve içindekileri kötülüklere karşı korur. Erkek olan pençesini bir kürenin (güneşi ya da Budistlerin ışık saçan mücevheri) üstüne koyarken, dişinin pençesi altında yavrusu vardır (21).
Fotoğraflar: Füsun Kavrakoğlu, 2017.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Kar Çiçeği ve Sırlar Yelpazesi, Lisa See, Can Yayınları, 2005. Sayfa 228.
(2) The River, Simon Winchester, An Owl Book Henry Holt & Company, 1996. Sayfa 93.
(3) Kar Çiçeği ve Sırlar Yelpazesi, sayfa 32.
(4) A.g.e., sayfa 134.
(5) A.g.e., sayfa 252.
(6) A.g.e., sayfa 253.
(7) A.g.e., sayfa 53.
(8) İçki Cumhuriyeti, Mo Yan, Can Yayınları, 2020. Sayfa 138.
(9) Kar Çiçeği ve Sırlar Yelpazesi, sayfa 190.
(10) A.g.e., sayfa 167.
(11) A.g.e., sayfa 178.
(12) Çin İmparatorluğu, Philip Steele, İş Bankası Kültür Yayınları, 2012. Sayfa 60.
(13) Kök Tengri’nin Çocukları, Ahmet Taşağıl, Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti., 2018. Sayfa 321.
(14) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 87.
(15) A.g.e., sayfa 105.
(16) The River, sayfa 35, 80.
(17) Kar Çiçeği ve Sırlar Yelpazesi, sayfa 246.
(18) A.g.e., sayfa 34.
(19) A.g.e., sayfa 181.
(20) Semboller Nasıl Okunur?, Clare Gibson, Yem Yayın, 2013. Sayfa 115.
(21) A.g.e., sayfa 159.
Leave A Reply