Erken dönemde Çin yazısı, bronz kalıplama için yumuşak balmumuna çizilirdi. Doğu Han zamanında (MS 25-220) kompozisyonlar, resmi belgeler ve yazışmalar için ipek kullanılmıştı ama ipek pahalıydı. MS 1. yüzyıl civarında, yıpranmış ipek kağıt hamuru haline getirilmekte, kasnakların yüzeyine ince bir şekilde yayılarak kurutulmaktaydı. MS 105’te Han İmparatoru Wu Di’nin sarayında haremağası olan Cai Lun, eski bez parçaları, balık ağları, ağaç kabuklarından yapılma kağıdı icat etti. Çin’den günümüze ulaşmış en eski kağıt MS 2. yüzyıla aittir. Bu kağıt üzerinde yapılan incelemeler onun bez parçaları, defne, dut ve çimen liflerinin bir bileşimi olduğunu ortaya çıkarmıştır. 700’lü yıllara dek kağıt üretimi devlet tekelinde ve bir sır olarak kalmıştır. Bazı kaynaklar, Çinlilerin 8. yüzyılda Araplara kağıt üretiminin gizlerini verdiğini yazar. Kağıt yapımına MS 1. yüzyılda, basım işine 9. yüzyılda başlanması çok sayıda kitap üretilebilmesini ve çok sayıda kişinin bilgiye ulaşabilmesini sağlamıştır (1).
Üzerinde yazı olan en eski kağıt parçası, İç Moğolistan’da MS 110’da terk edilmiş bir Han gözetleme kulesinde bulundu (2).
Çinliler, tam sayfa metinler ve resimler üretmek için ağaç kalıplı basım tekniğini 7. yüzyıldan itibaren kullanmışlardı. Değiştirilebilen harflerle basım tekniğini, 1041-1048 arası bir zamanda Bi Sheng (990-1051) icat etti (3).

Dünyanın muhafaza edilmiş en eski tahta kalıp matbaa tekniğiyle basılmış kitabı. Beş metre uzunluğunda, 30 cm genişliğindeki rulo, Çince Budist Elmas Sutra, MS 868. Tang Hanedanı dönemine ait bu kitap Mogao Mağaraları’nda Dunhuang El Yazmaları arasında bulunmuştur ve British Library’dedir.
Fotoğraf: diamond-sutra.com
Hanların Kore’yi MS 108’deki işgalinden sonra, Çin yazısı hem sistem hem de yazı olarak bilinir hale gelmiştir (4).
Çin yazısı Çin kültürünün Doğu Asya boyunca aktarımının ana vasıtasıdır. Çin yazı sisteminin hanzi yazısı, Korece hanja ve Japonca kanji olarak da bilinen karakterler ya da sinogramlar, Çinceden çok farklı dilleri aktarmak için toptan ödünç alınmıştır. Çin yazısına Uzak Doğu’nun Latincesi de denebilir. Hıristiyanlık-Latince ilişkisi ile Budizm-Çin dili ve yazısının aynı türden bir ilişkisi olduğu söylenebilir. Çin dili yazıları Çinli olmayan Japonlar, Koreliler, Vietnamlılar ve diğerleri arasında Budizm’in yayılmasını sağladı. Tüm Doğu Asya yazısının Çin yazısıyla başladığını söyleyebiliriz (5).
Japonya’da Çince daha incelikli bir dil sayılıyordu. Devlet kademelerinde görev alacak erkeklerin, devlet işlerinde Çince kullanıldığı için Çince bilmesi gerekiyordu (6).
Japonya’da soylu erkekler, statü simgesi olarak Çince kullanıyorlar; Çin kültürünü iyi bilmek statü simgesi olarak görülüyordu (7)(8).
Çince şiirlerin gizlenmiş kısmını tahmin etmek üzerine kurulu olan bulmaca oyunu, Japonya’da üst sınıftan insanların yaygın olarak oynadığı bir oyundu (9).
Japonya’da, Çin kültürünü yansıtan objeler yalnızca soyluların ev ve bahçelerinde bulunurdu (10). Pekin ördeği, Uzakdoğu’da evlilikteki sevginin geleneksel simgesiydi.
Japonya’da Çince harf karakterleri, erkeklerin yazısı olarak anılırdı (11). Genji’nin ünlü yazarı Murasaki Şikibu’yu (973 ya da 978 – 1014 ya da 1031), Çince kitaplar okurken gören saray kadınlarının onun arkasından dedikodu yaptıklarını biliyoruz. İki dil kullanımı Japon edebiyatının özel yanıdır: İdari ve resmi yazılar Çince, kişisel yazılar ise Japonca yazılmıştır (12).
Çin yazısının etkisi o denli büyük olmuştu ki, Çin efsanelerinin bazıları Japonlaştırılmıştır (13).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Yazının Tarihi, Steven Roger Fischer, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022. Sayfa 194.
(2) Kısa Çin Tarihi, Gordon Kerr, Say Yayınları, 2021. Sayfa 42.
(3) A.g.e., sayfa 71.
(4) Yazının Tarihi, sayfa 212.
(5) A.g.e., sayfa 180.
(6) Yastıkname, Sei Şonagon, Metis Yayınları, 2006. Sayfa 16.
(7) Çin Ansiklopedisi, Çin Uluslararası Radyosu, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2015.
(8) Yastıkname, sayfa 9.
(9) A.g.e., sayfa 312.
(10) A.g.e., sayfa 308.
(11) A.g.e., sayfa 312.
(12) Japon Edebiyatı Tarihi, Şuiçi Kato, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2012. Sayfa 181.
(13) Yastıkname, sayfa 333.
Leave A Reply