Geç Shang Dönemi’ne ait şarap kabı.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Shanghai Müzesi, 2018.
Arkeologlar, Çin’in ilk iki hanedanına Shang ve Zhou/Chou’ya ait yüzlerce bronz objeyi gün yüzüne çıkarmışlardır. Yiyecek ve içki sunulan adak kapları çok özenlidir (1). Bronz sadece adak kaplarının yapımında değil, atlı arabaların parçalarında ve süslenmesinde; miğfer, balta, hançer gibi silah yapımında da kullanılmıştır (2). Bronzun parlatılmasıyla elde edilen aynalar, daha çok ölülere ışık versin diye mezarlara konmak için üretilmiştir (3). Shang ve Zhou asillerinin sahip olduğu bronz eserler onların statülerinin simgesi olmuştur. MÖ 5.-3. yüzyılda Demir Çağı Çin’de başladığında bile metal endüstrisinde bronz döküm objeler önemini/prestijini korumuştur (4).
Erken ve Orta Shang Dönemi’nde (MÖ 16-13. yüzyıl), bronz döküm teknikleri geliştirilmiş, ayinlerde kullanılan şarap kaplarının üretimi ile silah yapımı öne çıkmıştır. Hayvan maskeleri motifiyle bronz eşyaları süsleme tercih edilmiştir. Bu döneme ait çok sayıda eser, Sarı Nehir ile Yangtze Nehri civarından çıkarılmıştır (5). Sınır bölgelerinden çıkarılan bronz eserler, Çin’deki azınlık halkların da döküm işinde usta olduklarını, kullandıkları motiflerin benzerliği ise aralarındaki kültürel etkileşimin varlığını göstermektedir (6).
Geç Shang Dönemi, MÖ 13.-11. yüzyıllara tarihlendirilir. Bu dönem, bronz tekniğinin ustalık dönemi olarak kabul edilir. Alçak ve yüksek kabartmalar kullanan ustalar, objeleri tamamen desenlerle kaplamışlardır. Hayvan maskesi motifleri daha rafine hale getirilmiş, bu dönemde süslemede yazı karakterlerine de yer verilmeye başlanmıştır (7).
Bu dönemin en güzel sanat eserleri, birkaç mermer heykel dışında, bronzdan yapılmıştır. Atalara tapınma tören kaplarının imal edildiği bronz (bakır ve kalay), MÖ ikinci binyılın sonundan önce Çin’de üretilmiştir. Çinliler kayıp mum dökümünü sadece küçük parçalar için kullandılar. (Cam üretiminde de kullanılan bir teknik olan kayıp mum tekniği bloğumuzda 28.05.2021 tarihinde Sert, Saydam ve Kırılgan 5 Cam Üretim Teknikleri 2 Döküm ve Kalıplama Tekniği ile Mozaik Cam Tekniği adlı yazımızda anlatılmıştı.) Büyük kaplar içinse parça kalıplama yöntemini benimsemişlerdi. Teknik bakış açısıyla Shang Hanedanı Çin’inden daha ileri düzeyde bronz döküm başarılamamıştır. Ayin kabının süslemeleri daha kalın çizilerek, muhtemelen taş gibi kesilip, yontulan kilden modeli çıkartılırdı. Bunun negatif baskıları, kil kalıplar modele teker teker bastırılarak alınırdı. Sonrasında bu parça kalıpların üstüne, daha başka ve hassas süslemeler kazınırdı. Rölyefin doğruluğunu kaybetmemek için çok dikkat edilerek pişirilirdi. Ardından parçalar bir araya getirilir ve buna erimiş alaşım dökülürdü. Ayin temizliği için çanaklar, siyah darı şarabı için vazolar, kupalar ve ibrikler yaptılar. Jia adı verilen, adak içeceklerini toprağa dökmekte kullanılan kaplar ayrıydı. Shang formları, yassı ve temelde düz çizgili idi (8). Desenlerde sıkça kullanılan yaratıkların, kötü ruhları korkutma amacı taşıdığı düşünülür (9).
Öküz başlı ve hayvan maskeli şarap kabı. Geç Shang Dönemi (MÖ 13.-11. yüzyıl).
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Shanghai Müzesi, 2018.
Geç döneme ait şarap kapları.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Shanghai Müzesi, 2018.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Ancient China, Edward H. Schafer and The Editors of Time-Life Books, Time-Life International, 1974. Sayfa 21.
(2) A.g.e., sayfa 27.
(3) A.g.e., sayfa 31.
(4) Shanghai Museum, Ancient Chinese Bronze Gallery Book. Sayfa 1.
(5) A.g.e., sayfa 5.
(6) A.g.e., sayfa 1.
(7) A.g.e., sayfa 9.
(8) Dünya Sanat Tarihi, John Fleming, Hugh Honour, Alfa Basım Yayım Dağıtım, 2016. Sayfa 78.
(9) Ancient China, sayfa 25.
Leave A Reply