Elea'lı Zeno ile Zeno'nun Bilinci 1

Elea, İtalya’nın güneyinde, Lucania bölgesinde, Paestum’un yaklaşık 40 km. güneydoğusunda yer alan bir antik kenttir. Roma Dönemindeki adı Velia’dır. Foçalılar tarafından MÖ 540-535’de kurulmuştur. Parmenides (MÖ 515), burada Elea Okulu’nu kurmuştur. Parmenides, biricik doğruya “Bir”, “Bir Olan”, der ve o, bir birliktir, kendi içine kapalıdır, doğmamıştır, yok olmayacaktır, değişmez, bölünmez, yoğunlaşmaz, seyrekleşmez.
Elea Okulu, Sokrat öncesi (Pre-Sokratik)kurulan önemli felsefe okullarından biridir. En ünlü filozofları Parmenides, Ksenophanes ve Elea’lı Zeno’dur. Onlar, Sokrat öncesi felsefenin ikinci kuşağıdırlar.
Elea’lı Zeno (MÖ 490/488), Parmenides’in öğrencisiydi. Karşısındakinin kabul etmiş olduğu ilkelerden yola çıkarak onu çürütme sanatı olarak diyalektiği (eytişimi) kullanmıştır. Sokrat öncesi felsefenin birinci kuşağı deney ile düşünceyi bir arada kullanmıştır. Parmenides ile düşünce tek yöntem olmuştur. Zeno, sadece kavramlarla çalıştığı için Aristo onu diyalektiğin bulucusu saymıştır. Elea’lı Zeno, paradoksları ile ünlüdür. Paradoks, kendi içinde çelişkili durum demektir. Zeno’nun çoğu kaybolmuş 40 paradoksu vardır. Bunlardan üçü, 2500 yıldır felsefecilere ve matematikçilere zorluk çıkarmaya devam ediyor. En ünlü paradoksu Aşil ile Kaplumbağa’dır.

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu

Elea’lı Zeno’ya göre, Varolan ancak bir ve hareketsiz olabilir. Dünyanın gösterdiği çeşitlilik bir yanılsamadır. Gerçeklik, ebediyen değişmeyen bir birlikten oluşur. Zaman, hareket ve nesnelerle ilgili herhangi bir çokluk fikrine karşı çıkar.
“Varolan, bir çokluk ve hareket olarak düşünülemez, bu bizi çelişkilere götürür,” Çokluğa ve harekete karşı ileri sürdüğü ünlü kanıtları vardır.
Çokluk olamaz çünkü, nesneler çokluk iseler hem sonsuz küçük, hem de sonsuz büyüktürler. Nesneyi artık bölünemez olana kadar bölersek bunlar büyüklüğü olmayan bir hiç olurlar. Bunları bir araya getirerek olumlu bir büyüklük elde edemeyiz. Büyüklüğü olmayan bir şeyin kendisine eklenmesiyle hiçbir şey büyüklük bakımından bir şey kazanmaz. Dolayısıyla nesneler sonsuz küçüktür.
Mekanın bir mekan içinde bulunması, bu mekanın da yine bir mekanda bulunması gerekir. Bu da sonsuza kadar gider. Dolayısıyla nesneler sonsuz büyüktür.

Füsun Kavrakoğlu