1922’de keşfedilmeden önce yerel halkın Ölüler Tepesi adını verdiği, Harappa kültürünün en görkemli ve Bronz Çağı’nın en büyük şehri Mohenjo Daro, en parlak dönemini MÖ 2500-1500/2600-1900 yılları arasında yaşamış. Şehir, İndus Nehri‘nin taşkınlarından korunabilmesi için, devasa çamur tuğla platformlar üzerine kurulmuş. Günümüzde şehrin bir bölümünün İndus Nehri’nin alüvyonlu katmanları arasında gömülü olduğu sanılmaktadır.
Kentin yok olmasından çok sonra, MS 2. yüzyılda, Kuşan İmparatorluğu döneminde, Budist rahipler tarafından kalenin içine, 70 metre yüksekliğinde bir stupa inşa edilmiş. Stupanın günümüzdeki yüksekliği ise 11 metredir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2024.
Batıda, Yukarı kentte, stupanın çevresinde yapılan kazılarda ulaşılan temellerden birinin tahıl ambarına ait olduğu; yöneticilerin ürünü kontrolleri altında tutmak istedikleri yorumu yapılmış. Ambara tahılın tuğladan yapılmış bir platformdan boşaltıldığı ve ambarın havalandırmasının da olduğu anlaşılmış.
Tapınağa ait hiçbir kanıt bulunmamış ama kalenin içindeki yapıların bir çeşit dinsel işlevi olması ihtimali varmış.
Ahşap sütunlarla beş bölmeli yapılmış bir başka mekanın Toplantı Salonu olduğu düşünülmüş. Genel kanı, yukarı kentteki kalenin, kentin dinsel ve törensel merkezi olduğu yönünde.
Doğuda, Aşağı kentteki avlulu evlerin sayısı, kalabalık bir orta sınıfa işaret sayılıyor.
En eski halk hamamı olarak nitelenen 7 x 12 metre boyutlarında bir tekne/küvet burada bulunmuştur. 2,5-3 m derinliğindeki tekneye iki uçtaki merdivenlerden iniliyor. Teknenin suyu büyükçe bir kuyudan sağlanırken suyu boşaltmak için de ayrı bir gideri var. Suyun sızdırmazlığının sağlanmış olması dikkat çekiyor. Üç tarafına yerleştirilmiş ufak odaların bazıları iki katlı imiş. Bu bölümlerin kutsal yıkanma bölümleri olduğu da savlar arasında.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Mohenjo Daro ören yeri, 2024.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Hint Dünyası, Gordon Johnson, İletişim Yayınları, 1998. Sayfa 60, 61.
(2) İndus Üçüncü Uygarlık, Özcan Yüksek, Atlas Dergisi, Nisan 2009.
(3) The Indus Valley Civilisations (Harappan Civilisation), Madgavkar Trust Mumbai, Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya, 2006.
(4) Save Mohenjo Daro, Madad Ali Sindhi, Mohen Jo Daro Excavation ve Government of Sindh Culture Department, 2022. The Sculptural Art of the Harappa Culture, Alexandra Ardeleanu-Jansen. Sayfa 117.
(5) Pakistan Ulusal Müzesi bilgilendirme levhası.
Leave A Reply