Sarıkamış Şehitliği.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
- Sarıkamış 2200-2900 m yüksekliğinde. Burada kar yağışı yılda ortalama 56 gün, karın yerde kalma süresi yılda ortalama 142 gündür.
- “Birinci Dünya Savaşı başlayınca Harbiye Nazırlığından başka, Başkumandan Vekili de olan 34 yaşındaki Enver Paşa, Meclis-i Mebusan’ın ve partisi İttihat ve Terakki’nin üstünde mutlak hakimdi. Padişahın damadıydı…1914 sonunda, Sarıkamış’ta ordusunun elinde bulunan en güzide 90.000 kişilik bir kuvvetini kar fırtınaları içinde ve maksatsız görünen bir şekilde kaybedince, Enver Paşa’nın tılsımı söndü. Efsanevi şöhretinin yerinde sadece, sindirici, münakaşa kabul etmez taassubu kaldı. 1918’de savaş bittiği zaman, bir Alman denizaltısı ile Odessa’ya, ve oradan Almanya’ya kaçtı,” diye yazıyor Şevket Süreyya Aydemir, Suyu Arayan Adam’da. (19, sayfa 194, 195).
- “Sonradan general olan o sıradaki yaveri Kazım Orbay’ın beyanıyla sabittir ki, başkomutan olmasına rağmen Sarıkamış muharebesinde alay, tabur hattını geçerek ateş sahası içine dek girmiştir,” diye yazıyor ve bu savaşın bir daha adını anmıyor Halil Erdoğan Cengiz, Enver Paşa’nın Anıları adlı kitabında (20, sayfa xiii).
- Oral Sander, Birinci Dünya Savaşı’nda Yenik Düşülen Cepheler’de, “Enver Paşa tarafından açılan Kafkas cephesinde, 1914 Aralık ve 1916 yılının yazında iki kez yapılan Sarıkamış harekatının amacı, Kafkas Türklerini ayaklandırarak Rusya’ya son bir darbe vurmak ve “turanı” ele geçirmekti. Başarısızlıkla sonuçlanan bu iki harekatta 150.000 kişilik Osmanlı ordusu 90.000 kayıp vermiştir ve bu askerlerin çoğu düşmana değil, bozuk ulaşım ve soğuğa yenilmişlerdir,” diye yazar. (21, sayfa 373, 374)
Fotoğraf: Gürcistan Merkez Görsel-İşitsel Arşivi, Tiflis.
Kaynak: Kars Vilayeti, Candan Badem, Birzamanlar Yayıncılık, 2010.
- Sarıkamış Harekatı (22 Aralık 1914), Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında gerçekleşmiştir. Dönemin Başkomutan Vekili olan Enver Paşa, yetersiz donanım, besin sıkıntısı ve kış şartlarına hazırlıksız olmak nedeniyle, TSK verilerine göre, Osmanlı tarafında 60 bin kişi hayatını kaybetmiştir. Kayıpların büyük çoğunluğu çatışırken değil, donarak verilmiştir. Felaketten sonra İstanbul’a dönen Enver Paşa, uzun süre Sarıkamış hakkında herhangi bir haber, bildiri veya yayına sansür uygulanmasını sağlamış ve halk savaşta olanları uzun süre öğrenememiştir.
Birinci Dünya Savaşı, Birinci Dünya Savaşı’nda Yenik Düşülen Cepheler, Birzamanlar Yayıncılık, Candan Badem, Enver Paşa, Enver Paşa’nın Anıları, Halil Erdoğan Cengiz, İttihat ve Terakki, Kafkas cephesi, Kafkas Türkleri, Kars, Kars Tarihi, Kars Vilayeti, Kazım Orbay, Meclis-i Mebusan, Oral Sander, Sarıkamış Harekatı, Sarıkamış Şehitliği, Şevket Süreyya Aydemir, Suyu Arayan Adam
Leave A Reply