- 1921 yılında Yunan Makedonyası’nda Florina’da doğan Necati Cumalı’nın ailesi, Sultan II. Murat (1421-1451) döneminde uç beyi olarak Makedonya’ya yerleştirilen ailelerdendir. 1923’te, Lozan Antlaşması sonrası, Batı Trakya Türkleri olarak Batı Anadolu Rumları ile yer değiştirenlerdendi. Mübadele sonucu aile Urla’ya yerleşmişti.
- Necati Cumalı Makedonya 1900 ve Viran Dağlar adlı eserlerinde ailesinin tarihinden yola çıkmıştır. Mübadele esnasında küçük bir çocuktu, yazdıklarında ailesinden duydukları ona kaynak oldu. Bu iki eserini birinci tekil şahıs olarak yazmıştır ama ben dediği babası ve dedesidir; yazdıkları aile üyelerinin hayat hikayeleridir. Viran Dağlar’ın kahramanı yazarın babasının dayı oğludur. Makedonya kitaplarını üçlemeyi tasarlamıştı ama ömrü vefa etmedi, kendisini 2001’de kaybettik. Necati Cumalı, Makedonya’yı, oradaki hayatı, çok çeşitli toplumlardan gelen insanların iyi veya kötü birlikte yaşamasını en iyi anlatan az sayıda yazardan biri ve belki de en önemlisidir. Söz konusu eserleri Fransa’da da yayımlanmıştır.
- Necati Cumalı, Balkan halkları arasındaki kardeşliği anlatan Panait İstrati (Rumen), Nikos Kazancakis (Yunan), İvo Andriç (Sırp-Hırvat), Yordan Yovkov (Bulgar) ile aynı gruptandır. “Makedonya, Makedonyalılar’ındır. Türkü, Rumu, Sırpı, Bulgarı, Arnavutu, daha kim varsa tümü Makedonya’nın çocuklarıdır, tümü birbirinin kardeşidir. Makedonya ne zaman anlarsa bu gerçeği o zaman huzura kavuşur”, diye yazar.
- Yahya Kemal Beyatlı (1884-1958) Üsküp’te doğmuş. Babası ise dönemin Üsküp belediye başkanıymış. Yahya Kemal, Kaybolan Şehir adlı şiirinde Üsküp’e olan hasretini anlatır.
- Almanca, Balkanlar’da en çok konuşulan yabancı dildir. Oysa Almanya’nın ilk şansölyesi Otto von Bismarck (1815-1898) Balkanlar için “Bir Pomeranya askerinin kemiklerine bile değmez” derdi. Pomeranya askeri, en eğitimsiz ve ucuz donanımlı bölgesel devşirmelere verilen addı. Günümüzde de Alman aydınlarının eski Doğu Avrupa ülkelerine ve Balkanlar’a duyulan ilgiden rahatsız oldukları söylenir.
- Fransızca’daki karışık salata anlamına gelen macedoine sözcüğü Makedonya’dan esinlenerek üretilmiştir.
- Üsküp Televizyonu ve radyosu Türkçe yayınlarına 1969 yılında başlamıştı.
- Üsküp doğumlu Rahibe Teresa (1910-1997), doğum adı Agnes Gonca Boyacı, Arnavut bir Katolik’tir. Hayırsever Misyonerler Cemaati‘nin kurucusudur. Hayırsever faaliyetlerinden ötürü 1979 yılında Nobel Barış Ödülü kendisine verilmiştir.
- Üsküp’te ilk yerleşim izleri altı bin yıl önceye uzanıyor. Üsküp Kalesi, 6. yüzyılda Bizanslılar tarafından inşa edilmiş.
- Esma Recepova (1943-2016), dünyaca ünlü Makedon şarkıcı ve şarkı yazarıdır. Doğum ve ölüm yeri Üsküp’tür.
- Nasrettin Hoca Makedonya’da da ünlüdür. Makedonlar onun karşısına Kurnaz Peyo’yu çıkarmışlar. İkisini atıştıran fıkralarda kimin daha akıllı ve usta olduğu anlatana göre değişir.
- Manastır halkının eskiden beri Fransızca ve piyanoya olan düşkünlüğü biliniyor. Osmanlı’nın ve Balkanlar’ın ilk sinemacıları olan, fotoğrafçılığın gelişimine önemli katkıları bulunan, Ulah kökenli oldukları düşünülen Milton ve Yanaki Manaki Kardeşler Manastır doğumlu.
- Gostivar’da Türk, Arnavut, Makedon herkes bir arada yaşıyor. Ama yakın bir tarihte, 1997’de, Makedon bayrağının yanına Türk ve Arnavut bayrağının da asılması sırasında kanlı olaylar meydana gelmişti. Gostivar dondurması Balkanlar’da çok ünlü.
- Yunan harflerinden esinlenerek Slav alfabesini geliştiren Bizanslı din adamı Aziz Kyrillos (827-869) ile kardeşi Methodios’un yaşamlarının önemli bir bölümünü Ohrid Gölü kıyısında kurulmuş Ohrid şehrinde geçirdiğine inanılır. Alfabeye Aziz Kyrillos’tan ötürü, Kiril Alfabesi adı verilmiştir.
- Ohrid/Ohri, Prehistorik dönemlerden beri çevresinde yerleşim olan bir yer. Kutsal yerleri çok: 365 tane kilise ve manastır var, ayrıca camiler ve Osmanlı mahallesi var. 1395 yılında bölge Osmanlı idaresine geçince de kiliseleri duvar resimleri ile süsleyen ressamlar faaliyetlerine devam etmiş. Turistlerin göz bebeği lan Ohri’de kızıl yıldızlı apoletler, Lenin heykelleri işportada. Bu turizm merkezini Balkanlar’daki Safranbolu olarak anıyoruz. Şehir, gölüyle birlikte UNESCO Dünya Mirası kabul edilmiş. Ohri Gölü, Balkanların en derin gölü.
Makedonya gezimizi burada bitiriyoruz.
Yararlanılan Kaynaklar
Balkanlar ve Osmanlı Devleti, Sacit Kutlu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
Osmanlıda Sırp İsyanları, Selim Aslantaş, Kitap Yayınevi, 2007.
Eski Dünya Seyahatnamesi, İlber Ortaylı, Aşina Kitaplar, 2007.
Balkanlar, Mustafa Balbay, Cumhuriyet Kitapları, 2006.
Tourist Guide of Macedonia, Trimaks.
Balkanlar, Cüneyt Akalın, Cumhuriyet Gazetesi, 23-24 Mayıs 2001.
Şimdi Paramparça Olan Yugoslavya’dan İzlenimler, Tufan Türenç, Hürriyet, 8 Haziran 2009.
Milliyetçiliğin Provokasyonu, Tanıl Bora, Birikim Yayınları, 1995.
Modern Türkiye’nin Doğuşu, Bernard Lewis, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1970.
Makedonya 1900, Necati Cumalı, Çağdaş Yayınları, 1995.
Viran Dağlar, Necati Cumalı, Çağdaş Yayınları, 1996.
Atatürk’ün Saklanan Şeceresi, Yrd. Doç. Dr. Ali Güler, Yeditepe Yayınevi, 2012.
Tarihi ve Siyasi Yönüyle Kosova, Bahtiyar Sipahioğlu, Bay Yayınları, Kosova, 2009.
Leave A Reply