Altın post ve Medea, Batum, Gürcistan.
Fotoğraf: Büyülü Perde ve Tarih.
Euripides’in MÖ 431’de kaleme aldığı (1) veya o tarihte sahnelenen (2) Medea adlı eseri Yunanca yazılmıştır ve 1419 dizedir.
Seneca’nın Medea’sı ise Latince yazılmıştır, MS 41-49 yılları arasında yazıldığı düşünülmektedir (3) ve 1027 dizedir.
Her iki oyun da Korent’te geçer. Burası da Sparta gibi oligarşik bir yönetime sahiptir (4).
Euripides’in eserinden baktığımızda:
Iason duyduğu aşk yüzünden değil, tahtı ele geçirmek için, iktidar hırsıyla, Korent Kralı Kreon’un kızıyla evleneceğine söz vermiştir. Bu evlilik vaadi piyesteki gelişmelerin ana sebebidir.
Medea, babası Kral Aietes’in Altın Postu vermek için Iason’dan yapmasını istediği iki kahramanlıkta da ona yardım etmiştir. Iason, Medea’nın verdiği büyülü merhemi bedenine sürerek başarılı olmuştur (5). (Büyücülük sanatını bulduğuna inanılan Tanrıça Hekate, büyücü Kirke’nin annesi ve Medea’nın da halasıdır.) (6). Ayrıca Iason için babasına ihanet etmiş, memleketini terk etmek zorunda kalmıştır.
Medea, Iason’a iki oğul vermiş, ona olan aşkı uğruna iki cinayet işlemiştir (efsaneden farklı olarak Euripides, erkek kardeşini de Medea’ya öldürtür).
“Ah babam, ah memleketim, öz kardeşimi
acımasızca öldürerek terk ettim sizleri.” (166, 167)
Kral Kreon, Medea’dan korktuğu için onun sürgün edilmesine karar vermiştir.
Medea’nın ağzından Iason için yaptığı fedakarlıkları dinleriz: (478-487)
“Alev nefesli boğaları sabana koşmaya gönderildiğinde hayatını ben kurtardım.
Altın postu koruyan ejderhayı ben öldürdüm.
Yuvamı, babamı terk ettim.
Pelias’ı kendi kızlarına öldürterek ocağını ben söndürdüm.”
Oysa Iason, kendisini Afrodit’in koruduğunu, Medea’nın ondan aldıklarının verdiklerinden daha çok olduğunu söyler. (527, 528, 535)
Euripides piyeste günümüzde mizojen olarak değerlendirilebilecek ifadeler kullanmıştır. Bunların bazılarını Medea’nın ağzından yapmıştır.
“Zaten doğrusu da budur, erkeğine
karşı gelmemesi gerekir kadının.” (15)
“Boşanmak, kadının kusuru
gibi görünür, hayır diyemez hiç kocasına.” (236, 237)
“Biz kadınlar
kararsız kalırken iyilikler hususunda,
yaratıcı ustasıyız her türlü kötülüğün.” (407-409)
“Başka bir şekilde
çocuk sahibi olmalıydı insanlar,
var olmamalıydı hiç kadın cinsi. Hiçbir
kötülük kalmazdı dünyada o zaman.” (572-575)
Medea, hem Argonot’lar destanında, hem de tragedyalarda serüvenleri anlatılmış bir karakterdir. Bazen egzotik ve ilkel karakteri ile; bazen kendi çocuklarını öldürüp babalarının önüne seren korkunç bir büyücü kadın olarak; bazen de seven ve hor görülen, özverisi karşılıksız kalan, yabancılık, itilmişlik, kıskançlık duyan bir kadının dramı olarak canlandırılmıştır (7).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Aşk ve İhanet Üzerine Bir Başyapıt: Medea, Çiğdem Dürüşken, Medea, Seneca, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021. Sayfa xxiii.
(2) Medea, Ari Çokona, Medea, Euripides, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022. Sayfa vii.
(3) Medea, Seneca, sayfa xxi.
(4) Medea, Euripides, sayfa 62.
(5) A.g.e., sayfa 56.
(6) A.g.e., sayfa 59.
(7) Mitoloji Sözlüğü, Azra Erhat, Remzi Kitabevi, 1993. Sayfa 200, 201.
Leave A Reply