Unutulması Gerekenleri Belirleme Şubesi, Memed Erdener, 2021.
Sanatçı, bu hayali bir bürokratik kurumun yönlendirme levhası ile ütopik bir evrende kurulacak devlette, iktidar ile toplum arasında süregelen gerilimli ilişkiye dikkat çekmek istemiş. Yeni bir toplumsal kurgu ile geçmişin kökleşmiş örgütlerinden/duygularından hangi ölçüde uzaklaşabiliriz? Bireyin iradesi üzerindeki yaptırım gücü ve etkisi değişebilir mi? Belirli ideolojiler için atılan adımları ve bunların yıkıcı sonuçlarını hatırlatan Memed Erdener, bu levha ile, bunların yinelenme ihtimaline dikkat çekiyor.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, OMM, Eskişehir, 2022.
Müzik dünyasında milliyetçilik, Alman asıllı Giacomo Meyerbeer’in (1791-1864) Les Huguenots Operasına (1836) eleştirel saldırılarıyla Robert Schumann tarafından ifade edilmişti. Ağırbaşlı Alman müziğinin manevi nitelikleri vardı; Fransız ve İtalyan müziği eğlence sektörüne aitti. 146, 147. Çağın en tanınmış opera bestecilerinden olan Meyerbeer’in besteciliğini her zaman eleştiren Schumann, 1850 yılında Leipzig Operası kendi operası Genoveva yerine Meyerbeer’in Paris’te büyük başarı kazanan Peygamber adlı yapıtına öncelik verince küplere binmişti.
Sanatsal milliyetçilik, 1848-1849 Alman devrimleriyle keskinleşti. Wagner devrimleri özellikle uluslararası Yahudiliğin hakimiyetinden ulusal kurtuluş olarak gördü. 1850 yılında Meyerbeer’in Peygamber adlı operasından hiddetle ayrıldıktan kısa bir süre sonra Müzikte Yahudilik adlı bir makale yazdı. O andan itibaren antisemitizmi, müzik felsefesinin bir unsuru haline geldi. Takma adla yayınladığı makalesinde Meyerbeer’e ve üç yıl önce ölmüş olan Mendelssohn’a kişisel saldırı vardı. Ulusal karakterden yoksun bulduğu Yahudileri sanatta paranın ve ticari anlayışın egemenliğiyle özdeşleştiriyor, Meyerbeer’i ‘aklına biraz müzik bestelemek gelmiş bir banker’ olarak tanımlıyor, Peygamber’i sığ ve tutarsız bir eser olarak nitelendiriyordu.
Heine de 1847 yılında benzer bir saldırıda bulunmuştu: Meyerbeer’in borç para vermeyi kesmesi üzerine onu yeteneksizlikle, şöhretini artırmak için dostlarını kullanmakla, bencillikle suçlamıştı. Ama Wagner ona Yahudi kimliğini öne çıkartarak saldırmıştı. Wagner’e karşı kendisini savunmadı. Yıllarca başka önemli bir eser bestelemedi. Meyerbeer’in uzun vadede itibarı düştü; müziği sanatın ticarete tabi oluşunun timsali haline geldi; 20. yüzyılda eserleri opera repertuvarından çıktı. Wagner kazanmıştı.
Wagner, 1865’te “En Alman olan benim, Alman ruhunun kendisiyim” diye yazdı. Operalarını (bazıları otantik olmayan) Alman mitleri, halk efsaneleri, Alman manzaraları ve tarihi simalarıyla doldurdu. Kendi müziğini, Fransa ve İtalya’daki opera sanatının ticari biçimlerinden daha yüksek ve katışıksız bir Alman sanatı olarak pazarladı. 1869’da Müzikte Yahudilik makalesini gözden geçirip bu kez kendi adıyla yayınladı. Bu antisemitik makalenin gündeme düşmesinin yarattığı tepkilere karşılık Wagner, Mendelssohn ve Meyerbeer’e yakınlık duyanların bir Yahudi haline geldiğini ileri sürdü.
Wagner gibi düşünen Alman milliyetçileri, Almanya’da bir opera sahneleyen yabancılara ve onların cüretine hayret ediyordu.
1870 Prusya Fransa Savaşından kazanılan galibiyet sonrasında Alman şehirlerinde ikamet eden yabancılar Alman milliyetçiliğini bütün gücüyle hissetmeye ve oraları terk etmeye başladılar.
Yararlanılan Kaynaklar
Clara, Aydın Büke, Can Yayınları, 2017. Sayfa 370, 389.
Avrupalılar, Orlando Figes, YKY, 2020. Sayfa 146, 147, 148, 312, 314, 315, 319.
Leave A Reply