Venedik Taciri, Shakespeare’in olgunluk döneminin en ilginç komedyalarındandır (1). Aslında burada işlenen, bir komedya konusundan çok bir tragedya konusudur.
2004 yılı yapımı, yönetmeni Michael Radford olan filmde Al Pacino, Jeremy Irons, Joseph Fiennes gibi usta oyuncular yer almıştı.
Fotoğraf: Beyazperde.com
Antonio ticaret yapan, varlıklı bir adamdır. Arkadaşı yoksul Bassannio, zengin ve güzel bir genç kızla evlenmeyi aklına koyunca, ona yardım etmek ister. Ama o anda nakit parası yoktur, Yahudi tefeci Shylock’tan borç almaya karar verir. Shylock, sırf Yahudi olduğu için ona sürekli hakaret eden, yüzüne tüküren Antonio’ya borç vermeye razı olur ama tek bir şartla: Eğer borç alınan para gününde ödenmezse Shylock Antonio’nun gövdesinden yarım kilo et kesmeye hak kazanacaktır. Antonio borcunu vaktinde ödeyemeyince Shylock mahkeme huzurunda Antonio’yu kesmeye hazırlanır. (“Yasa izin veriyor, mahkeme uygun görüyor” Venedik Taciri, IV. Perde, 1. Sahne.)
Zengin kız ile evlendiği için artık parası olan Bassannio, borç alınan paranın üç katını vermek ister ama Shylock buna yanaşmaz. Bir hukuk hilesi sayesinde Antonio ölümden kurtulur, Shylock’un serveti elinden alınır, üstelik dinini değiştirip Hristiyanlığı kabul etmek zorunda kalır. Shylock’un başına gelenlerden ötürü gerçek bir mutlu sona ulaşılmaz. Shylock öcünü alıp, Antonio’nun bedeninden yarım kilo et kesseydi gene tedirgin olacaktık. İşte bu yüzden Venedik Taciri Shakespeare’in “problem plays” yani sorunlu oyunları arasına girer (2). Bu oyundaki esas sorun Shylock’un kişiliğinden kaynaklanır: Para hırsını doyurmak için tefecilik yapan, Hristiyanların kanına susamış, sonunda kendi kazdığı çukura düşen ahlaksız bir güldürü kişisi midir, yoksa horlanmış ve ezilmiş bir ırkın çektiği acıları simgeleyen, sürekli haksızlığa uğradığı için bir kez olsun öç almak isteyen, trajik boyutları olan, acı çeken bir kişi midir?
Museviler, 13. yüzyılın sonlarında İngiltere’den sürüldükleri için Shakespeare büyük bir olasılıkla bu soydan hiç kimseyle karşılaşmamıştı. Herhalde Museviler, Ortaçağ efsanelerinin bebeleri öldürüp kanlarını içen canavarımsı masal yaratıklarıydı onun gözünde. İşte bu yüzden oyundaki amacı bu ön yargılara uygun ahlaksız ve gülünç bir tip yaratmaktı. Ama bizi gülmekten çok düşündüren, acıma duygularımızı uyandıran, kötü ve iyi yanları olan gerçek bir insan çizdi bu oyunda (3).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) İngiliz Edebiyatı Tarihi, Mina Urgan, YKY, 2004. Sayfa 234.
(2) A.g.e., sayfa 235.
(3) A.g.e., sayfa 236.
Leave A Reply