Şanlıurfa Müzesi ve Tarih Öncesi Devirler 3 Neolitik Çağ 2 Çanak Çömlekli Neolitik Çağ

NEOLİTİK ÇAĞ / CİLALI TAŞ DEVRİ 2

MÖ 10.500-MÖ 5500

ÇANAK ÇÖMLEKLİ NEOLİTİK ÇAĞ

MÖ 8500-5500

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Kars Müzesi, 2017

• Bu çağla birlikte yaşam, hemen hemen tümüyle tarım ve hayvancılığa dayalı bir köy yaşantısına dönüşmüştür.
• Bu dönemin en önemli özelliği, besin hazırlanması ve saklanmasını sağlayan yeni bir teknolojinin ortaya çıkmasıdır.
• Kilden yapılma çanak çömleğin fırınlanmasıyla kaplar ateşe dayanıklı hale gelmiş, sulu yemek tüketimi mümkün olmuştur.
• Bazalt taşlarda tahılın öğütülmesiyle elde edilen undan ekmek yapımı ve sulu aş imkanı insanların hayatında yeni bir çığır açmıştır.
• Kap kacak, işlevselliğinin yanı sıra bezenerek süs eşyası da olmuştur.
• Evcil hayvanlar sürüler halinde yaşama dahil olmuş, tarla tarımı başlamıştır. Tahıl ekimi, yaşam alanının dışındaki yarı kurak bölgelere aktarılmıştır. Akarsulardan yararlanarak sulu tarıma da geçilmesi artı ürüne dayalı yeni bir sosyal düzene geçişi zorunlu kılmıştır.
• Bu dönemden itibaren yalnızca bebekler evin tabanına gömülmeye devam etmiş, yetişkinler için yerleşim alanının dışında mezar alanları oluşturulmuştur.
• Şanlıurfa çevresi, bu yeni yaşam biçiminin gelişerek bir sonraki evre olan Kalkolitik dönem kültürlerinin ortaya çıkışında önemli bir merkez olmuştur.

Kireçtaşından doğum yapan kadın figürlü parça Göbekli Tepe’den. Neolitik Dönem’e ait.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Şanlıurfa Müzesi, 2018

• Neolitik Çağ boyunca toplumsal yaşamda meydana gelen değişim, bazı zanaatlarda uzmanlaşmaya yol açmıştır. Yapımı bilgi ve deneyim gerektiren kesici, kazıyıcı ve benzer yontma taş aletlerde, boncuk, heykel, taş kap, bilezik gibi sürtme taş işçiliğini yansıtan buluntularda ve deniz kabuğundan, kemikten ve taştan takı yapımında gözlemlenen özenli işçilik, Neolitik Çağ’ın ilk evrelerinden itibaren uzmanlaşmanın varlığını göstermektedir. Bakır ve kireç yapımı gibi teknolojiler ise madenciliğe giden süreçte yine uzmanlık gerektiren önemli aşamalardır. Bu gibi uzmanlık gerektiren nesnelerin geniş bir coğrafi alan içinde değiş tokuşunun da yapıldığı bilinmektedir.
• Yukarı Mezopotamya olarak tanımlanan bölge, doğuda Zagros Dağları’ndan ve kuzeyde Dicle ile Fırat’ın aktığı çok sayıdaki ovayı içine alarak Lübnan’a kadar uzanan yüksek dağlık kesimin ön bölgesini kapsar. Neolitik Çağ yaşamının ilk adımlarının nehirlerin beslediği ovada kurulan yerleşimlerde değil, Bereketli Hilal’in dağlık kenar bölgelerinde atıldığı 20. yüzyılda saptanmıştır. Karasal-Yarı Akdeniz iklimine sahip bölge, bitki ve hayvan türlerindeki verimin artmasına; hasat zamanı çeşitliliğine izin vermiştir. Bölge, bütün dünyayı etkileyecek olan Mezopotamya’nın büyük uygarlıklarını yaratmıştır.