Mora Yarımadası’nda ortaya çıkan ve varlığını MÖ 1100 yılına kadar sürdürecek olan Miken Uygarlığını Hint-Avrupa kökenli toplumların bir kolu oluşturmuştur. Eski gücünden çok şey kaybetmiş olan Minos uygarlığının giderek tarih sahnesinden çekilmesi ile Mikenler, ele geçirdiği Girit’ten, adada oluşmuş olan kültürel birikimi de anakaraya taşımış, anakara ile Girit kültürel formları birbiriyle kaynaşarak yeni bir senteze ulaşmıştır.
Girit’teki kentlerin herhangi bir sur ile korunmuyor olmasına karşın Miken kentlerinin yüksek sur duvarları ile çevrili olması iki toplumun zihniyet yapılarındaki farklılığı gösterir. Minos uygarlığından etkilenmeleri sadece mimarlık ve sanat çerçevesiyle sınırlı kalmamış, bu etki dini alanda da kendini göstermiştir. Elinde tuttuğu yılanları ile ölümsüzlüğü sembolize eden yılanlı tanrıça gibi Minos uygarlığına ait kültleri de kendi inanç sistemlerine katmışlardır (1). Miken’in Troya karşısında kazandığı askeri üstünlüğü birçok adanın da ele geçirilmesi takip etmiştir (2).
Minosluların Ege coğrafyasında etkilemiş olduğu ilk kültür Mikenler olmuştur. Seramiğinden fresklerine, dinsel simgelerinden ticari rotalarına kadar Mikenler, Ege coğrafyasında yerini aldıkları adalıların bazı temel kültürel unsurlarını benimsemişlerdir. Öyle ki Miken kültürü henüz olgunlaşmamışken Mykenai’deki kuyu mezarlara bırakılan mezar armağanlarının dahi birçoğu Minos kökenli, Minos etkili ya da Girit üzerinden gelen Doğu kökenli nesnelerdir (3).
Yapılan kazılar göstermiştir ki, Minos uygarlığında zeytin yağına çiçekler ve kokulu otlarla işlem yapılıyordu. Elde edilen bu kokulu yağ, ilaç, parfüm, dezenfektan olarak kullanılıyor, özel tipte bir kapta muhafaza ediliyor ve naklediliyordu (stirrup-jar). Değişik boylarda olabilen bu kaplar, Hanya’daki bir atölyede yapılıyor, yapımlarında beyaz kil, süslemesinde genellikle turuncu boya kullanılıyordu. Bu seramik kap, şarap, yağ gibi sıvıları taşımaya elverişli kulplara sahipti. Miken uygarlığı döneminde gerek formu ödünç alınmış, süslemesi de Minos esintisi taşımaya devam etmiştir. MÖ 1300-1250 yıllarına tarihlenen, ahtapot ve bitkisel motiflerle süslenmiş, Hanya atölyesinin ürünlerinden örnekler (4)(5).
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Hanya Arkeoloji Müzesi, 2023.
Ünlü Knossos sarayı Mikenlere de hizmet etmiştir. Askeri yöneticilerin mezarları Knossos ve Kydonia’da (Hanya) bulunur ama Girit’teki Miken kültürünün merkezi Kydonia’dır. MÖ 1350’lerde Knossos sarayının tahribi ile Kydonia adanın tek yönetim merkezi olmuştur (6).
Mikenler, Güney Yunanistan, Girit, Ege Adaları ve Batı Anadolu kıyılarını da içeren Güney Ege’yi kontrol etmişlerdir. Hitit ve Mısır’ın yanı sıra Miken de Doğu Akdeniz’de dengeleri sağlayan üçüncü bir güç olmuştu. Mısır saraylarını Mikenli sanatkarlar süslemekteydi (7).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Geographika, Mehmet Ali Gökaçtı, İletişim Yayınları, 2001. Sayfa 26, 27.
(2) A.g.e., sayfa 93.
(3) Girit’in Arkeolojik Mirası ve Söylencesel Geçmişinde Minos Kültürü, Barış Gür, Arkeoloji ve Sanat, Ocak-Nisan 2018. Sayfa 9-24.
(4) Hanya Arkeoloji Müzesi bilgilendirme levhası.
(5) Stirrup-jar, risdmuseum.org.
(6) Hanya Arkeoloji Müzesi bilgilendirme levhası.
(7) Geç Tunç Çağında Küreselleşme, Dr. Ünsal Yalçın, Aktüel Arkeoloji, Mayıs Haziran 2013. Sayfa 46.
Leave A Reply