Seramik 2

Çanak Çömlek Yapımı

Çanak çömlek teknolojisi iki temel unsura hakim olmayı gerektirir. Birincisi kil ve kilin plastik olma özelliği, ikincisi ise ısıya maruz kaldığında aldığı şekli koruduğunun bilinmesidir. Çömlekçiliğin Neolitik Çağın ilerleyen aşamalarında ortaya çıkmasının nedeninin geç edinilen bir teknolojik birikimden ziyade ihtiyaçlar olduğu düşünülür. Çanak çömlek yapımı besin üretimine dayalı ekonomik modelin tümüyle benimsendiği bir dönemde başlar. Sert ve kabuklu bir besin olan tahılların işlenerek tüketilmesi ya da Neolitik Çağın sonlarına doğru kullanılmaya başlayan süt ve süt ürünleri yeni besin hazırlama yöntemlerini geliştirmiş olmalıdır.

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi, 2022.

Yapım Aşamaları

Kilin temini ve hazırlanması: Kil yatağından çıkarılarak içerisindeki istenmeyen maddeler ayıklanır. Ardından su katılarak bekletilir. Kilin suya doymasını sağlayan bu işleme çürütme adı verilir.

Katkı maddesi ekleme ve yoğurma: Kilde plastik olma özelliği ve pişme derecesine etki edecek, kıyılmış bitki, kum, küçük taş gibi katkı maddelerinin eklenerek yoğrulması.

Biçimlendirme: Tarih öncesinde kaplar elde açılarak şekillendirilmiştir.  Taşla ya da topaçla vurarak elde açma, yuvarlatılmış kil şeritlerin ya da elde açılmış levhaların üst üste eklenerek birleştirilmesi gibi temel yöntemler sıklıkla kullanılmıştır.

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi, 2022.

Yüzey İşlemleri

Sıvazlama: Kap yüzeyi el ya da yumuşak bir nesne ile henüz çok yaşken sıvazlanarak düzleştirilir.

Astar: Kabın yüzeyi sıvılaştırılmış kil (bazen boya) ile kaplanır.

Açkı: Astarlı ya da astarsız kap yüzeyi nemini çektikten sonra taş ya da sert bir malzeme ile perdahlanarak düzeltilir.

Bezeme: Kaplar farklı yöntemler kullanılarak bezenir. Sert bir cisimle çizi, kazı, baskı uygulamaları, aplike yöntemi ya da boya bezekler kullanılmıştır.

Fırınlama: Şekil verilmiş ve tümüyle kurutulmuş kap fırınlanarak sabitlenir.

Kurutma: Kaplar fırınlanmadan önce içerisindeki suyu kaybetmesi için kurumaya bırakılır. Böylece fırınlama sırasında kırılma ve patlamalar önlenir.

Yararlanılan Kaynak

İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi