En eskisi Mısır’da Helenistik Döneme, MÖ 339-340 yılına tarihlenen cam yüzüklerin üretimlerine Roma İmparatorluğu ve sonrasında da devam edilmiştir. Elimizde daha az örneği olmasının nedeni, daha az üretilmiş olmaları ve elimize sağlam ulaşmamaları olarak düşünülebilir. Bu objelerin bazıları, değerli metal yüzüklerin taklitleri, onların ucuz kopyalarıdır. Orta Çağ’da pahalı takıların daha ucuz malzemeyle taklitlerini yapmak sık görülen bir durumdu. Bu döneme ait cam yüzüklerin önyüzleri çoğu zaman madalyon şeklinde olur, madalyonun içi figür ya da yazı bezeme ile doldurulur, kimilerinin ise içi boş bırakılırdı. Roma döneminde, kimi örneklerin, Helenistik yüzüklerin madalyonlarına benzer şekilde önyüzlerinin daha geniş yapılıp içleri yine cam ya da yarı değerleri taşlar ile süslenmiştir. Bileziğin uçlarının birleştiği yere bir aletle bastırılarak, madalyonu anımsatacak bir şekil verildiği de olurdu. Cam yüzüklerin de bilezikler gibi erkek, kadın ve çocuklar tarafından takıldığı varsayılır. Mezar buluntuları, takıların farklı materyallerden yapılsalar bile beraber takılabileceklerini göstermiştir.
Cam çubuğun üzerine mavi cam ipi sık aralıklarla sarıldıktan sonra çubuk tekrar ısıtılıp kendi ekseni etrafında döndürülerek birleştirilmiştir. İki ucun birleşim yerine kırmızı renkli cam hamuru ile kakma yapılarak yarı değerli taş izlenimi verilmiştir. Cam kakma henüz cama yapıştırılmadan birleşim yeri parlatılarak düzeltilmiştir.
Fotoğraf: docplayer.biz.tr
Cam bilezik ve yüzüklerin gerçek hayatta kullanılmak üzere mi yoksa mezar hediyesi mi olarak yapıldığı tartışmalıdır. Aynı şekilde cam bileziklerin yalnızca toplumun alt kesimleri tarafından mı yoksa tüm toplumsal sınıflarca mı kullanıldığı da öyle. Kimi küçük çaplı cam bileziklerin saç tokası olarak ya da at koşum takımına ait süs amaçlı objeler oldukları ihtimali vardır.
Cam boncuk üretimi de genellikle çubuk üzerinde çevirme yöntemiyle yapılmıştır.
Kazı çalışmaları sırasında bulunan tek renkli düz çubukların bir kısmının cam kapları süslemek için bir kısmının da bilezik yapımı için üretildiği düşünülmektedir. Bu yarı mamul ürünler, fazla ısıya gerek duymadan tekrar ısıtılarak üretim yapabilmek için hazırlanırdı.
Berna Oğuz Koleksiyonundaki cam Bizans Dönemi bileziği, önceden hazırlanmış kırmızı, siyah ve yeşil renkli cam çubukların tekrar ısıtılarak kendi eksenleri etrafında hafifçe döndürülüp bükülmesiyle üretilmiş. Cam iplerinin kalınlığı halkanın etrafında eşit ve düzenli değil. Yuvarlak kesitli, asimetrik ve seyrek bükümlü olan bileziğin iki ucunun birleşim yeri belirgin yani bu, dikişli bir bilezik..
Fotoğraf: docplayer.biz.tr
Yararlanılan Kaynak
Berna Oğuz Koleksiyonundan Bizans Dönemi Cam Takıları, Tümay Hazinedar Coşkun, TÜBA-KED 22/2020.
Leave A Reply