
Ankara’da Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmekte olan bu amphoriskos örneği Taşköprü’de bulunmuştur ve MÖ 2. yüzyıla tarihlenir.
Amphoriskos adı verilen kaplar dar ağızlı ve boyunlu, omuzdan iki kulplu, genellikle aşağı doğru incelen sivri dipli küçük antik kaplardır. Cam amphoriskoslar MÖ geç 6. yüzyıl ve 5. yüzyılın karakteristik kaplarıdır. En erken örnekleri beyaz zemin üzerine mor cam ipliği bezemeyle süslenmişlerdir. Daha sonra, cam hamurunun rengi koyu mavi, bezeme iplikleri ise genellikle sarı, beyaz ve turkuaz renklere dönüşmüştür. Cam ustaları MÖ 7. yüzyıldan sonra Mezopotamya’dan Rodos’a gitmişler ve orada bu tip kapları üretmişlerdir. Rodos nekropolünde bu kaplardan çok sayıda ortaya çıkarılmıştır. Erken dönemlerde iç kalıp tekniği ile üretilen bu form daha sonraki dönemlerde üfleme tekniği ile de üretilmiştir. Geç dönemlerde daha ince cidarlı olan amphoriskoslar yapılmıştır. Bu kaplar parfüm şişesi olarak ya da alabastronlar gibi değerli yağların saklanmasında kullanılmıştır. İçinde cam damlalık çubuğu ve kapağıyla birlikte günümüze ulaşanları da olmuştur. Amphorikoslar, hamama giderken kulplarına geçirilen deri veya metal halkalarla bileğe bağlanarak veya boyuna asılarak taşınmıştır (1).
Son yıllarda yapılan araştırmalar camın, Mısır’dan önce Kuzey Mezopotamya’da, özellikle Hurri-Mitanni bölgesinde ortaya çıktığını göstermektedir. İlk önemli cam üretim merkezleri, Mezopotamya ve Mısır’dır. Ama Anadolu, Kıbrıs, Ege Adaları ve Yunanistan’da da erken dönemlere ait buluntular ele geçmiştir (2).
Bir başka kaynak, ilk camın Mezopotamya’da MÖ 2350 yıllarında Akad yerleşimlerinden Tell Asmar’da (Irak) bulunan bir cam çubuk olduğunu yazar. Kral Sargon dönemine (MÖ 2340-2284) ait bu ilk bulunan camdan sonra en eski buluntu MÖ 21. yüzyıla ait opak mavi cam topaktır. Bu ise, Sümerlerin III. Ur Sülalesi dönemindendir ve yine Irak’ta bulunmuştur. İlk cam kaplar ise MÖ 16. yüzyıl sonları 15. yüzyıla ait Hurri-Mitanni yerleşimlerinde ortaya çıkmıştır. En eski buluntu, Hatay civarındaki Alalah höyüğünde ele geçmiştir. İlk örnekler, iç kalıp tekniği ile yapılmıştır. Kaş Uluburun Batığında MÖ 14. yüzyıla ait cam külçeler ele geçmiştir (3).
Yararlanılan Kaynaklar
- Antikçağ’da Cam Kap Formlarının Kullanımı Üzerine Bir Deneme, Fevziye Eker, https://dergipark.org.tr
- Sadberk Hanım Müzesi, Aksoy Matbaacılık, 1989. Sayfa 94, 95.
- Beykoz Cam ve Billur Müzesi, Ed. Nazan Erbil, Milli Saraylar Başkanlığı, 2021. Sayfa 23.
Leave A Reply