Fotoğraf: Hülya Bakır Koleksiyonu.
Üç eski Fransız kolonisi Burkina Faso, Mali ve Nijer‘deki darbelerin ardından Gabon’da da darbe oldu (1).
Oysa Paris, Bongo Ailesi vasıtasıyla Gabon’da ipleri elinde tutuyordu. 1990 ve 2009’da Gabon’da çıkan ayaklanmaları bastırmak için Fransa, Gabon’un başkenti Libreville’e asker göndermişti.
(Gabon, 1875 yılında Fransız egemenliği altına girmiş, Fransız Ekvator Afrika’sı adıyla anılmış, 1960 yılında bağımsızlığına kavuşmuştu!) (2).
Çad Devlet Başkanı Idriss Déby 2021’de öldürüldüğünde, oğlu Mahamat’ın seçilmeden devlet başkanı olarak görevi devralmasına Fransa destek vermişti. Çad bunun karşılığında binden fazla Fransız askerinin ülkedeki varlığının sürmesini kabul etmişti.
(Başkenti N’Djamena olan Çad’a Fransızlar 1891’de girdi. 1910’da bölgeyi Fransız Ekvator Afrika’sına bağladılar. Ülke 1960’da bağımsız oldu!) (3).
Fransa’nın Mali‘de radikal dinci terörle mücadele gerekçesiyle 5.000 askeri vardı. Bunlar 2021’deki darbenin ardından Fransa’ya geri çağrıldı.
(Başkenti Bamako olan Mali, 16. yüzyıla kadar Afrika’nın batısında güçlü bir devlet olan Sudan İmparatorluğu’nun bir parçasıydı. 1946’da Fransız Birliği’ne bağlı denizaşırı toprak statüsü tanınan ülke 1960’da bağımsızlığına kavuştu!) (4).
Nijer‘de yaklaşık 1200 Fransız askeri vardı. Ancak ülkenin seçilmiş devlet başkanı Muhammed Bazum‘un askeri cunta tarafından devrilmesinden sonra onların da çekilmesi bekleniyor.
(Başkenti Niamey olan Batı Afrika ülkesi Nijer, 1890’dan itibaren Fransa’nın etki alanı içindeydi. 1958’de otonomi kazandı, 1960 yılında ise cumhuriyet oldu.) (5).
2020 yılında Afrika’nın uluslararası ticaretinin yaklaşık %10’u Fransa ile idi. Şimdi bu oran %5’in altına düştü. Ekonomik, askeri ve siyasi açıdan gerileyen Fransa, halen Gabon’da nikel çıkarıyor, birçok petrol sahası işletiyor. Fransız reaktörlerinde kullanılan uranyumun %10 ila %15’ini Nijer’de çıkarıyor.
Fransa’nın bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bile kontrol altına almaya çalıştığı eski Afrika kolonilerinde, boşluğu Rusya ve Çin’in doldurmasından endişe ettiği biliniyor.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Fransa Eski Sömürgelerini Adım Adım Kaybediyor, Adam Sage, the Times/ Oksijen, 29 Eylül-5 Ekim 2023.
(2) Livingstone, Pierre Marc, Jan Sovak, Milliyet Yayınları, 1997. Sayfa 104.
(3) A.g.e., sayfa 112.
(4) A.g.e., sayfa 107.
(5) A.g.e., sayfa 108.
Leave A Reply