1904’te Avrupalılar için bir iş ayrımcılığı sistemi başlatıldı. Buna göre, Afrikalılar, maden analiz uzmanı, manevracı, demirci, kazan imalatçısı, duvarcı.. ağaç işleme operatörlüğüne kadar uzayıp giden bir listedeki mesleklerin hiçbirini icra edemiyorlardı. Afrikalılar madencilik sektöründeki kalifiye işlerin tümünden mahrum bırakılmıştı. Bu, colour bar’ın ilk uygulamasıydı. Colour bar, 1926’da ekonominin tamamına yayıldı ve 1982’ye kadar devam etti.
Nitelikli görevlerde Afrikalıların beyazlarla rekabete girmesini engellemeyi amaçlayan kısıtlamalar sanayileşmenin ilk dönemlerinde alınmış, 1911’de bu yönde bir yasa çıkarılmıştı. 1949’da Yerlilerin Yasal Statüsüne Değişiklik Getiren Yasa (Native Law Amendment Act) ile Kap (Cape) Eyaleti’nde Avrupalıların dışındakilere ve beyaz olmayan işçilere mesleki yeterlilik belgesi almalarını yasakladı. Böylece Afrikalıların elde ettikleri mesleki nitelikler ne olursa olsun daha iyi ücretle işe girmeleri engelleniyordu. Beyazlar kişisel yetenekleri ne olursa olsun tüm kadro mevkilerini tutuyorlardı. Afrikalı ise daha yüksek bir ücret alabilmek için nitelikli bir işçi olmasını sağlayacak mesleki formasyonu kazanma olanağından yoksun bırakılıyordu. Çalışma Bakanına, bazı mesleklerde çalışma hakkını belirleyeceği ırk gruplarından olan kişilere verme yetkisi tanınıyordu. Her türlü “karma” sendika yasaklanmıştı. 1959’da kabul edilen düzenlemelerle varlıklarını sürdürmekte olan karma sendikaların etkinliklerini yeni alanlara yaymaları engelleniyordu. Yasa, Afrikalılara işletme komitelerinde üye olmayı, uzlaşma komiteleri önünde ücretlileri temsil etmeyi, Afrikalı işçilerin grev yapmalarını ve greve teşvikte bulunmalarını yasaklıyordu.
Fotoğraf: yolculuktutkusu.com
Protesto gösterileri 1960’da Sharpeville’deki kurşunlamalarla son buldu. Afrika Ulusal Kongresi (AUK), ulusal yas için grev çağrısı yaptı. Hükümet, geçiş belgesi uygulamasının kaldırılacağını duyurdu. Binlerce Afrikalı Albert Luthuli gibi geçiş belgesini yakınca tüm ülkede olağanüstü durum ilan edildi. AUK ve Tüm Afrikalılar Kongresi yasaklandı. Siyasal örgütlere üye binlerce kişi tutuklandı. Avukatlar, sanıkların savunmalarını üstlenmediler. Sanıklar kendi kendilerini savunmak zorunda kaldılar.
1964 yasasıyla Bantulara Yardım Merkezleri kuruldu. Bu merkezler, Afrikalıların kendilerine uygun işler bulmalarına yardımcı olmak amacını güdüyordu.
Yardım merkezine gelenler, polis karakoluna getirilmiş gibi muamele görmekteydi. İş teftişi ile görevli bir memurun kentsel bir bölgede oturmalarını yasakladığı Afrikalılar ya da yerli işçi kullanımı konusundaki 1911 yasasına karşı gelmekle suçlananlar, bu merkezlere gönderilebilmekteydi. Afrikalı bu tür bir merkeze alınınca, merkezin şefi onu bir işe verebilir, evine geri gönderebilir ya da bir çalışma kolonisine, yeniden sınıflandırma kampına veya bambaşka bir yere yollayabilirdi. Afrikalı bir takım nedenlerle “aylak ve istenmeyen kişi” olduğu kanısını uyandırıyorsa her an tutuklanabilirdi. “Aylak ve istenmeyen kişi”, çalışmayanlar (geçimlerini sağlayacak olanakları bulunsa bile), çeşitli suçlardan hüküm giymiş olanları kapsıyordu. Hüküm giyip cezalarını çekmiş olanlar da bu tanıma giriyordu. Bir işi olduğunu ispatlayamayan herkes angarya için işe alınabilir ya da bir tarlada çalıştırılmayı kabul etmeye zorlanabilirdi. Sistem, yerli halkın geçimlik ekonomisini baltalamak ve onları düşük ücretlerle çalışmaya zorlamak için tasarlanmıştı. Tüm değerlendirme Bantu İşleri Komiserine bağlıydı.
Yalnızca beyazlara faydası dokunan bu ekonomik büyüme, altın ve elmas geliri arttığı sürece devam etti. Fakat 1970’lere gelindiğinde ekonomik büyüme sona erdi.
Apartheid dönemindeki tek yumuşama Ulusal Partili, 1984-1989 yılları arasında Güney Afrika Cumhuriyeti devlet başkanı olmuş Pieter Willem Botha’nın başbakanlığı döneminde 1981’de çıkardığı, beyaz olmayan nüfusa sendika kurma özgürlüğü getiren İş İlişkileri Yasası oldu.
1988’de hükümete duyulan tepkiler nedeniyle 188 yabancı şirketin birden ülkeden çekilmesi Ulusal Parti’ye apartheid rejimini bitirmesi için yapılan baskılardandı.
Yararlanılan Kaynaklar
Irk Ayrımı, Nelson Mandela, Yalçın Yayınları, 1990. Sayfa 11-29.
Sahraaltı, Volkan İpek, İletişim Yayınları, 2024. Sayfa 201.
Ulusların Düşüşü, Daron Acemoğlu, James A. Robinson, Doğan Kitap, 2014. Sayfa 264, 336.
Leave A Reply