2016’da Sualtı Arkeoloji Enstitüsü’nün (INA’nın) sualtı arkeologlarında biri olan Orkan Köyağasıoğlu, dünyada sadece arkeolojik araştırmalar için inşa edilmiş ilk gemiyi, Arkeolojik Araştırma Gemisi Virazon’u (İspanyolca meltem rüzgarı demek) tasarlıyor. Tuzla’da yapılan, buzullarda bile girebilecek Virazon’un 2.8 milyon dolarlık maliyetini George Bass’ın arkadaşı Claude Duthuit karşılıyor. Ölümünden sonra biten gemi için eşi vasiyeti yerine getiriyor. Henri Matisse’in torunu olan Claude Dunhuit, Gelidonya Batığı kazısında George Bass ve Frédéric Dumas ile birlikte çalışmış. Dumas, Kaptan Jacques Cousteau’nun baş dalgıcı imiş. Duthuit, Dumas ile tanıştığı için ekibe dahil olmuş.
1960 yılı öncesinde de sualtından bir şeyler çıkarılıyor tabii. Jacques Cousteau dahil, bilim insanları daha önce de bir batığa dalıyor, buluntuları müzeye veriyorlar. Ama bu bir araştırma-bulma. George Bass ise aynı karada uygulanan kazı tekniklerini sualtındaki bir batık alanında ilk kez uyguluyor. Kazmadan önce alanı karelere ayırıp, orayı bilimsel metotlarla katman katman kazan ilk kişi. Bu yüzden bu bilimin babası. Bass, Gelidonya Batığı’na dalabilmek için dalmayı öğreniyor. Amerika’da havuzda aldığı kurslardan sonra ünlü dalgıçlarımız Baskın Sokullu ve Tosun Sezen ona 1960 yılının baharında İstanbul Boğazı’nda dalmayı öğretiyor. 27 Mayıs’ta otelde mahsur kalıyorlar, batığa ulaşmaları yazın ortasını buluyor.
Gelidonya Batığı, MÖ 13. yüzyıla, yani Tunç Çağı’na ( MÖ 16.-12. yüzyıl) ait bir gemi. Dünyada günümüze kadar Tunç Devrine ait üç batık kazısı yapıldı, üçü de Türkiye karasularındaydı ve üçünü de INA ekibi yaptı. Dördüncüsü, Kumluca Batığı (MÖ 16. yüzyıl), halen Akdeniz Üniversitesi ile birlikte kazılıyor. Şu ana kadar kazılan en eski batık olan Kumluca Batığı, 2019 yılında Antalya’da Adrasan yakınlarında bulunmuş. MÖ 17.-18. yüzyıla tarihlenen Nil Nehri’nde kullanılan kütük kayıklar, sallar var. Ama üzerinde çalışılmış en eski denizde giden MÖ 14. yüzyıla ait Uluburun Batığı. Bunu ise 1982 yılında Yalıkavaklı süngerci Mehmet Çakır bulmuş. INA ekibi kazıya 1984 yılında başlamış. 1994’e kadar, 11 yaz boyunca yaklaşık 15 bin dalış yapılmış, yaklaşık 25 bin eser çıkartılmış. Uluburun, geçtiğimiz milenyumun en önemli 10 arkeolojik keşfinden biridir ve George Bass da dünyanın en önemli 10 arkeoloğundan biri seçilmiştir. Yurtdışından sırf o batığın buluntularını görmeye gelen belgesel ekipleri, bilim insanları çoktur.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, 2021.
Leave A Reply