MÖ 9.-6. yüzyıllarda Urartular madencilerinin başlattığı yeraltı tünel kazım teknikleri zaman içinde geliştirildi. Kar ve yağmur sularının kabaca %10’u yüzeyden, %90’ı yeraltından denize ulaşır. Kurak iklim kuşağında olan, denize uzak, yağmuru az, havası nemsiz, yüksek buharlaşma oranı olan yerlerde yüzey tatlı su kaynakları çabuk kurur. Bu özellikleri taşıyan bölgelerde kehriz denen, yeraltı su kanalları sistemi en doğru seçenektir. Van, Antalya ve Şanlıurfa’dan sonra en çok güneş alan ilimizdir.
Kehriz, suyu dağlık bölge gerisinde bulunan alüvyon yelpazelerdeki akiferlerden (yeraltı sularının rahatlıkla süzülebildiği yapı), deniz seviyesine oranla alçakta kalan tarım alanlarına taşımaya yarayan yatay yeraltı galerisidir. Taşıdığı su, yeraltı suyu beslenme alanlarına açılan ana kuyulardan sağlanır. Bir kehriz, suyu yeraltından taşır, genellikle tarım bölgelerinde yüzeye çıkar.
Kehriz düzeni, yeraltında açılan yolun süzülme bölümü, yer altında açılan yolun su iletim bölümü, 20 ile 35 metre aralıkla kazılmış dikey kuyular, açık suyolu, küçük su toplama göleti ve sulama alanından oluşur. Uygur karızları da aynı şema ile açıklanabilir.
Fotoğraf: blog.milliyet.com.tr
Van, Çavuştepe Kalesi’nden günümüze ulaşan oluklar.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2018.
Leave A Reply