Roma Medeniyet Müzesi’ndeki Antik dönem Roma yerleşim maketi. Fotoğraf:mehmet-urbanplanning.blogspot.com765 × 510
Mehmet Ali Kılıçbay’ın İmge Kitabevi’nden çıkmış, 2003 yılında okuduğum Şehirler ve Kentler adlı kitabındaki yaklaşım çok hoşuma gitmişti. Geçenlerde de bu kitaba atıfta bulunmuştum. Kılıçbay’ın yorumunu sizlerle paylaşmak istedim.
Kılıçbay, kentlere erkek, şehirlere dişi diyor ve bu yorumu şöyle açıklıyor:
Batı dillerinde civitas’tan (kent’ten) türeme civilisation kelimesi uygarlığı ifade eder.
Aynı şekilde, Arapçadaki medine (kent) de medeniyet kelimesine can vermiştir.
Erkek ekonomisi, üretim yerine, avcılık gibi, doğanın sunduklarını arayıp bulmaya yöneliktir.
Kendini ve yaşadığı mekanı, olduğundan başka bir biçime büründürme ise kadın işidir. Tarım, yemek pişirme, dikiş dikme gibi.
Yani uygarlık, dişi bir oluşumdur.
Devlet ve her türlü hegemonya, kentlerin dişileşerek şehirleşmesinde en büyük engel olduğu gibi, şehirlerin de erkekleşerek kent haline gelmesinde en büyük teşvik unsurudur.
Bu soyutlamadaki erkek ve kadın imgeleri, uygarlığa göre konumlanma halini ifade etmektedir.
Ortaçağın dağınık, düzensiz, hayal gücüne geniş yer bırakan, anarşik, sıkışık alanlar içindeki oluşumları dişi şehirlerdir.
İspanyol şehirleri dişidir. Bir tek Ortaçağ geçmişi olmayan ve doğrudan başkent olarak kurulan Madrid erkek ve bürokratiktir (avcı).
Dünyanın en dişi şehri Paris’tir. Bin yıllık başkentlik kariyerine rağmen erkekleşememiştir. Bir Ortaçağ geçmişi vardır ve erkek siyasetine teslim olamayacak kadar dünyaya malolmuştur. 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın ilk yarısında hemen herkesin ikinci vatanıdır.
Almanya’nın Ortaçağ’dan gelen kentleri, günümüzde dişiliklerini kaybetmişlerdir. Heidelberg ve Bayreuth için dişidir diyebiliriz.
Roma Medeniyet Müzesi’ndeki Antik dönem Roma yerleşim maketi.
Fotoğraf:mehmet-urbanplanning.blogspot.com765 × 510
İtalya’nın en erkek kenti Roma’dır. Colliseum, zafer takları, çok sayıda ulu kilisenin yarattığı otorite etkisi yadsınamaz.
ABD’de ise bir tek New York dişiliğe giden yol üzerinde belirli mesafeler almış.
Uzakdoğu’da bir ikilem var: Kentlerin dışları, yani sokak ve binaları erkek, evlerin içi dişi.
Hindistan’da şehirler pasaklı, fakir ama dişi.
Güney Amerika kentlerini erkekleştirmek için çok çabalar harcanmış. Daracık sokaklar yanında devletçi geleneğin açtığı büyük cadde ve meydanlar yanyana.
Türkiye’de ise en dişi şehir İstanbul, en erkek kent ise Ankara. İzmir ve Bodrum da dişi sınıflamasına giriyor.
Sürekli nüfusu beş bin civarında olan bir Yunan polis’inde yirmi beş bin kişilik bir tiyatro bulunması, bu yapılanmanın kır için varolduğu gösterir. Yunan polis’i kırla bütünleşmiştir.
Avrupa Marksizminin önemli figürü Louis Pierre Althusser (1918-1990), ideolojinin açıktan değil örtük bir şekilde işlediğini söyler; ideoloji verili saydığımız pratikler,…
Türkiye’nin ilk uzun mesafe yürüyüş parkuru olan Likya Yolu’nu, Likya’da ilk kez 1988 yılında yürümüş olan İngiliz Kate Clow…
Antalya Müzesi’nde Kaş, Elmalı ve Kumluca’da bulunup, satın alma yoluyla müzeye kazandırılmış adak stelleri sergilenmektedir. Bunlar, MS 3. yüzyıla…