Kütüphane Geleneği Dosyasında Yararlanılan Kaynaklar
- Türkiye’nin Antik Kentleri, Yaşar Yılmaz, YEM Yayın, 2014.
- Efes Rehberi, Peter Scherrer, Avusturya Arkeoloji Enstitüsü ve Selçuk Efes Müzesi işbirliği, 2000.
- Bergama Tarihinde İnanç Coğrafyası, Eyüp Eriş, Bergama Kültür Sanat Vakfı, 2003.
- www.ephesus-foundation.org/kazi-tarihcesi.
- Zirvedeki Medeniyet: Bergama, Mehmet Yaşin, Hürriyet 25.03.2001.
- http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/189/2495.pdf, Arkeolog Mehmet İ. Tunç
- İskenderiye Kütüphanesi, Derleyen Roy MacLeod, Dost Kitabevi, 2006.
- Tarihte ve Mitolojide İskenderiye, Roy MacLeod, Sydney Üniversitesi.
- İskenderiye’den Önce: Antik Yakındoğu’daki Kütüphaneler, D. T. Potts, 1986.
- İskenderiye: Eski Dünyanın Merkezi, Wendy Brazil.
- Musaların Tavuk Kümesinde Dünyadan Uzak Yaşayan Kitapkurtları: Antik İskenderiye Kütüphanesi, Robert Barnes.
- Aristoteles’in Eserleri: İskenderiye Koleksiyonunun Muhtemel Kökenleri, R. G. Tanner.
- Kütüphanedeki Doktorlar: Kitapkurdu Apollonios’un Tuhaf Öyküsü ve Diğer Öyküler, John Vallance.
- Romalı Doğu’da Alimler ve Öğrenciler, Samuel N. C. Lieu.
- Neo-Platoncular ve Akdeniz’in Gizem Okulları, Patricia Cannon Johnson.
- Antik Dünya’daki Bilinmesi Gereken 500 Şey, Carolyn Howitt, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
- Okumalar Okuması, Alberto Manguel, YKY, 2013.
- Istanbul Archaeological Museums, Alpay Pasinli, A Turizm Yayınları, 2001.
- Anadolu Kültür Tarihi, Ekrem Akurgal, TÜBİTAK Kitapları, 1998.
- Acı Hayatlar, Nedim Gürsel, Doğan Kitap, 2014.
- Yahudiler, Dünya ve Para, Jacques Attali, Kırmızı Kedi Yayınevi, 2009.
- İskenderiye 1860-1960, Robert Ilbert- Ilios Yannakakis-Jacques Hassoun, İletişim Yayınları, 2006.
- AnaBritannica Cilt 2, Ana Yayıncılık, 2000.
- AnaBritannica Cilt 4, Ana Yayıncılık, 2000.
- https://tr-tr.facebook.com/…/bergamalilar/…bergama-kütüphanesi/1677616
- Edebiyat ve Kuramlar, Fatma Erkman-Akerson, İthaki Yayınları, 2010.
EBLA
- Tarihçiler, yazının icadıyla başlayan devirlere Tarihsel Çağlar, yazının bilinmediği devirlere de Tarih Öncesi Çağlar adını verirler. Tarih, yazıyla başlar.
- İlk yazının Mezopotamya’da veya Mezopotamya’da ve Mısır’da, yaklaşık olarak aynı sıralarda bulunduğu ve MÖ 3000-3500’lere tarihlendiği düşünülür.
- Kitap toplama, yazının icat edilmesinden beri süregelen bir olaydır. Bibliyotek kelimesi (biblion: tomar), tomar deposu anlamındadır.
- Eski Mısır tapınaklarında rahiplerin hem dini görevlerle ilgili metinleri içeren küçük koleksiyonları, hem de Yaşam Evi adı verilen ve rahip ya da resmi görevli olmak isteyenler için okul olarak kullanılan özel oda ya da binalarda duran daha büyük koleksiyonlar vardı.
- Mezopotamya’da çeşitli kraliyet kütüphanelerine ait kalıntılar bulunmuştur. Bunların arasında en ünlü olanı, Ninova’da bulunan ve binlerce tableti barındıran MÖ 7. yüzyıla tarihlenen Asur Kralı Assurbanipal’e ait olandır.
- Hitit Krallığı’nın pek çok dilde eseri kapsayan büyük bir arşivi vardı.
- Atina demokrasisinin ve Roma Cumhuriyeti’nin hiçbir zaman bir halk kütüphanesi kurmadığı biliniyor.
- Yunanlılar arasında ilk kütüphane kuran kişinin Atinalı zorba hükümdar Peisistratos (ölümü MÖ 527) olduğu, bu kütüphanenin Kserkes/Serhas tarafından İran’a götürüldüğü düşünülüyor.
- Yunan dünyasında ilk kütüphaneler MÖ 6. yüzyılda Atina’da, Samos’ta ortaya çıkar, Neleos’un kütüphanesi Aristo külliyatı ile ünlüdür.
- Strabon (MÖ 64 – MS 24), Aristo’nun kitap toplayan ve bir kütüphanenin nasıl düzenleneceğini öğreten ilk insan olduğunu öne sürer.
- Irak’ın güneyindeki antik Uruk şehrinde bulunmış metinlerin hala dünya üzerinde bulunan en eski yazılı belgeler olduğu düşünülmektedir. Bu metinler binaların dışında bulunmuştur. Yönetimin artık ihtiyaç duymadığı eski kayıtları attığı, inşaat malzemesi olarak kullandığı sanılmaktadır. Ancak Eski Uruk metinlerinin başlangıçta nasıl saklandığına dair bilgimiz yoktur.
- MÖ üçüncü bin yılın ortalarına gelindiğinde tabletlerin sistematik şekilde saklandığına dair ilk örneklere rastlanır. Geçmişi yaklaşık MÖ 2600-2400’e uzanan Fara’daki tablet evi ve Tell Mardikh’deki Ebla’da bulunan tablet koleksiyonları buna tanıklık etmektedir.
- Kuzey Suriye’de Halep’in güneyinde, Tell Mardikh kentinde, İtalyan arkeolog Paolo Matthiae tarafından 1968 yılında kazılar başlatıldı. 1975 yılında, öncesinde Tell Mardikh olarak adlandırılan arkeolojik yerleşim alanında ele geçen tabletlerden kentin gerçek adının Ebla olduğu anlaşıldı. Matthiae, Ebla’nın kraliyet arşivlerini ortaya çıkardı. MÖ 2500-2200’lü yıllara tarihlenen bu arşivde 20.000’den fazla çivi yazılı tablet vardı. Bu miktar, o güne kadar ele geçmiş çivi yazılı tabletlerin dört misliydi. Tabletlerden Ebla’nın önemli bir ticari merkez olduğu, seçilmiş bir kral tarafından yönetildiği anlaşıldı. Eblalıların, devlet arşivi oluşturan, kütüphane kuran ve yazılı ticari sözleşmeler yapan bir medeniyetin temsilcileri olduğu anlaşıldı. Tabletlerde, bildiğimiz melek ve peygamber adlarının, Tevrat’tan 1500 yıl önce, geçiyor olması dinler tarihi araştırmacılarını da yeni çalışmalara yönlendirdi.
Tabletlerin sistematik şekilde saklandığı Ebla’da Kraliyet Sarayı G’de bulunan L. 2769 numaralı oda tarafından kanıtlanmıştır.
Bilginin saklanması ve yazı yazma Ebla’da fiziksel olarak ikiye ayrılmıştır. Oda L. 2769 metinlerin saklandığı ve başvurulduğu arşiv odası iken, bitişikteki L. 2875 daha çok yazıcıların odanın duvarlarındaki alçak sıralara oturup yeni metinler oluşturdukları yerdir.
Kazıları 1964 yılından beri İtalyanlar yürütüyor.
Tell Mardikh Kasabası’nda Ebla Şehir Devleti kazıları, Suriye.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2003.
- Eski Mezopotamya arşiv odasının ortasında ve duvarlarda üzerlerinde belli ki kronolojik düzende altı sıraya kadar tabletlerin bulunduğu; yaklaşık 50 cm genişliğinde, çamur kerpiç karışımı sıralar olduğu saptanmıştır.
- Ur, Ebla, Kültepe ve Boğazköy’de ahşap raflara dair ipuçları bulunmuştur.
- Önce arşivler oluşmuş, sonra kütüphanelere geçilmiştir. Tapınak ve saray arşivleri gibi resmi arşivler olduğu gibi özel arşivler de vardı.
Ebla Şehir Devleti kazısında bulunmuş tabletlerin çoğu okunmuş. Dilleri Batı Semitik dillerinin öncüsü olan Proto-İbrani dili imiş. Çivi yazısı ile yazmışlar. Eblalılar Sümerlerin edebi geleneklerini almışlar, Sümer hece işaretleri olan Kuneiform tarzda karakter kullanmışlar. Kazılarda bulunan tabletlerin %80’i Sümerce, %20’si Ebla dilinde (Eblait).
Suriye’de Halep Müzesi’nde sergilenmekte olan çivi yazılı bu tablet MÖ 3000’e tarihlendirilmiş.
Ebla’da bulunan tablet koleksiyonlarında ekonomik, kimileri edebi bölümler içeren yönetimsel kayıtlar, öğretici uygulama tabletleri, okul metinleri yer almaktadır.
Tabletlerden anlaşıldığı üzere, yazı yazma eğitimi sürekli verilmekte, günlük yönetimle birlikte yürütülmekteydi.
Yazı yazma öğrencileri metinleri kopyalar, gerekli metinler daha sonra arşivlenirdi.
Tell Mardikh Kasabası’nda Ebla Şehir Devleti kazıları, Suriye.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2003.
Ebla’daki L. 2769’da bulunan en büyük tabletler raflar üzerinde, tabii ki devrilmiş halde, dizilmişken, Nippur’da tabletler bir raf üzerinde kitapların durduğu gibi dikey duruyordu.
Tell Mardikh Kasabası’nda Ebla Şehir Devleti kazıları, Suriye.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2003.
Leave A Reply