Makedonya 3

Üsküp’ün simgesi Taşköprü, Vardar Nehri üzerinde, şehir merkezinde bulunan tarihi Osmanlı köprüsüdür.
Fotoğraf : Çağlar Bakır, 2018.

Osmanlıların 1768-1774 yılları arasında Ruslarla yaptıkları ve tam bir yenilgiyle sonuçlanan savaş sonunda imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlılar Kırım’ı ve Karadeniz üzerindeki kontrolünü kaybetmiş, Eflak ve Boğdan’a geniş özerklikler vermek ve Rusya’nın Ortodoks Hıristiyanlar üzerinde hamiliğini tanımak zorunda kalmıştı. Bu antlaşmayla kazandıklarını yeterli görmeyen Çariçe II. Katerina, Avusturya İmparatoru II. Josef ile 1782’de bir anlaşmaya varmıştı. Konulardan biri Bulgaristan, Makedonya ve Yunanistan’ı kapsayan alanda, başkenti İstanbul olacak ve Katerina’ nın torunu Konstantin’in tahta oturacağı bir Bizans İmparatorluğu kurmaktı.
1839’da, Sultan Abdülmecid döneminde okunan Tanzimat Fermanı, pek çok ıslahatın yanı sıra Büyük Güçlerin Balkanlar’a karışmasının önüne geçmeyi de hedeflemiştir. Büyük Güçler ya da Düvel-i Muazzama ile Britanya İmparatorluğu, Fransa, Prusya, Avusturya ve Rusya kastedilmekteydi.

1875 yılında Makedonya’da otonomi kazanmaya yönelik bir ayaklanma teşebbüsü olmuş, Rusya olaya destek vermemişti. Rusya, otonom Makedonya’nın Ege Denizi’ne çıkış yolu arayan Habsburglar’ın etki alanına girmesinden çekiniyor, Makedonya’nın Bulgaristan veya Yunanistan’a bağlanmasını istiyordu.
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Bulgaristan’dan sürülen bir milyon Türk’ün 140 bini Kosova ve Manastır vilayetlerine yerleştirilmişti.
1878 Berlin Anlaşması’nda Büyük Güçler Selanik, Manastır Vilayetleri ile Kosova Vilayetinin Üsküp Sancağını kapsayan bölgeyi tanımlamak için Makedonya adını kullanmışlardı. Bu ismi benimsemeyen Babıali, Makedonya coğrafi olmaktan çok siyasi bir anlam taşıdığı için bölgeyi tanımlarken Vilayat-ı Selase (Üç Vilayet) demeyi tercih ediyordu.
1885 Sırp – Bulgar Savaşı’nda aldıkları yenilgiden sonra aşırı milliyetçi Sırplar, Makedonya’da faaliyet göstermek üzere Aziz Sava adlı gizli bir örgüt kurdular.

Füsun Kavrakoğlu