Yaratıcılık – Apollon – Dionysos 2

Bacchus, Michelangelo, 1497.
Dionysos ayininde şarap içilmesi bir keyif eylemi değil, dinsel bir tören idi.
Fotoğraf: vikipedi

Dionysos

• Hellen-öncesi tanrılardandır.
• Tarım tanrı. Doğa tanrısı. Bağcılığın, çiftçiliğin, meyve ve özellikle üzümün koruyucusudur.
• Yetiştirilen ağaçların koruyucusudur; ağaçları büyütsün, geliştirsin diye ona yakarılır. Meyve bahçelerine onun doğal ağaç kütüğü şeklinde bir simgesi dikilir.
• Doğanın sırlarına ve gücüne ermek, tanrılaşmak anlamına gelir. Bu, insanın ulaşmayı en çok özlediği aşamadır. Bu hedefe varmanın yolu ise şarap ve sarhoşluktur. İnsan, şarabı elde ettikten sonra yaratıcılığın kökeninde bulunan değişim yapma gücüne kavuşmuştur.
• Birey, tanrının yaptığını yaparak tanrılaşabilirdi. Bu yüzden, tanrı nazarında kutsal sayılan bir hayvanın etini yiyerek, kanını içerek, şarap içip sarhoş olarak ilahlaştıklarına inanırlardı.
• Zeus’un oğludur.
• Zeus onu Hera’nın şerrinden korumak için keçi kılığına sokmuş.
• Dionysos’a tapanlar, şarap ile sarhoş olup, hayvanları parçalayıp çiğ çiğ yiyorlar: Tanrıyı içlerine alıyorlar. Öteki bitki tanrıları gibi Dionysos’un da kanlı bir ölümle öldüğüne, sonradan yaşama döndürüldüğüne inanılır.
• Hera’nın emrindeki Titanlar Dionysos’un kol ve bacaklarını koparıp bedenini çeşitli otlarla kaynatıp yerler. Dionysos’un kız kardeşi Minerva, Zeus’a haber verir, Zeus, Titanları işkenceyle öldürtür. Dionysos’un kopmuş kol ve bacakları Zeus’un emri üzerine Apollon tarafından; bazı anlatılarda annesi Demeter’dir ve kollarıyla bacaklarını o birleştirilir.
• Titanların küllerinden de insanlar oluşur: Dolayısıyla, insanlarda tanrıdan bir parça vardır.
• Dionysos bir bitki tanrısıdır ama çoğu kez hayvan şeklinde, bir keçi veya bir boğa olarak temsil edilir. Boğa ve danaların kurban edilmesi, Dionizyak törenlerin bir özelliğiydi. Bazı yerlerde töre, örneğin Bozcaada ve Sakız’da, törenlerde hayvan yerine insan kurban edilmesiydi. Boğa, Kuzey Avrupa’da tahıl-ruhunun yaygın bir bedenleşmesiydi. Dionysos törenlerinden başka törenlerde eski halkların, örneğin kuraklığa son vermek için, bitki ruhunun temsilcisi olarak bir öküz kestiği bilinir.
• Dionysos’a tapılması Delphoi kahinlerince Apollon’un buyruğu olarak halka iletilmiş. Dionysos’un mezarının, Delphoi Tapınağı’nda Apollon’un altından heykelinin yanında olduğu söylenir.
• Heredot ve Plutarkhos, Osiris ile Dionysos törenleri arasındaki benzerliğe dikkat çekmişlerdir.
• Ekmek ve şarapla komünyonun, Bektaşiliğin kaynağında Dionysos inancının olduğu düşünülür.
• Roma’da adı Baküs’tür.