Kutsal Havariler Kilisesi’ni tasvir eden 12. yüzyıl minyatürü.
Fotoğraf: İstanbul’un 100 Roma, Bizans Eseri, Kültür A.Ş. Yayınları
- Fatih Patrikhane olarak önce Kutsal Havariler Kilisesi / Havariyyun Kilisesi’ni kullandırmıştır. Burayı Büyük Konstantin kendi mezar kilisesi olarak yaptırmış; 358’deki depremde hasar gören yapıyı İmparator II. Konstantios restore ettirmiş ve mezar yapısının yanına haç planlı bir kilise yaptırmış; Justinyen döneminde bu kilisenin yerine serbest haç planlı daha büyük bir kilise inşa edilmiş; burası 11. yüzyıla kadar imparatorların gömü yeri olarak işlev görmüş; Latin İşgali sırasında ve 1296 depreminde zarar görmüştü. Gennadios Skolarius 1455 yılında buradan, o sırada kadınlar manastırı olan Pammakaristos Manastırı’na geçmek istemiş, II. Mehmet’in fermanı ile Patrikhane buraya taşınmıştır. Fatih, Havariyyun Kilisesi’ni yıktırarak yerine 1461’de Fatih Camii’ni inşa ettirmiştir.
Pammakaristos/Fethiye Müzesi.
Yapı topluluğu üç bölümden oluşur: Ana kilise, parekklesion ve dehlizli kısım.
Manastıra hamilik yapan ailenin defni ve anısı için inşa edilmiş parekklesion’un (kilisenin yan şapeli, mezar yapısı olarak kullanılır) kubbesinin içten görünüşü. Kubbenin merkezinde Pantokrator İsa vardır. Bu sahnede İsa sağ eliyle takdis işareti yapar. Pantokrator, Kainatın Hakimi demektir. İsa’nın etrafı, dilimlere yerleştirilmiş 12 peygamber ile çevrelenmiştir.
Fotoğraf: ayasofyamuzesi.gov.tr
- Pammakaristos Manastırı ve Kilisesi 150 yıl boyunca patriklik merkezi olmuş, Aziz İoannes Trullo Kilisesi de Patrikhane’nin kadınlar manastırı olarak düzenlenmiştir. III. Murat döneminde (1574-1595) çevresi Türk mahalleleri ile dolunca ve Gürcistan, Azerbaycan’ın fethi anısına 1590 yılında camiye çevrilmiş; Pammakaristos Manastırı kilisesi Fethiye Camii olmuştur.
- Patrikhane de Ayios Demetrios Kanavis Kilisesi’ne taşınmıştır.
- Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi 1602 yılından bu yana Fener’deki Ayios Yeoryios Manastırı’nda hizmet vermektedir.
- Ortodoks, doğru yol; Katolik evrensel anlamına geldiği için Fener Patrikhanesi kendisine Ortodoks Katolik der.
- Fener Rum Patrikhanesi, dünyada tarihsel ismine atfen genellikle Konstantinopolis Patrikhanesi, ender olarak da İstanbul Patrikhanesi olarak anılır.
- Osmanlı döneminde iki patrik, ihanet sebebiyle asılmıştır. Fener Patriği III. Pantenios, Eflak ve Boğdan voyvodalarını isyana teşvik etmekle suçlanıyor. Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa, onun voyvodalara gönderdiği mektubu ele geçiriyor ve asılmasını emrediyor. III. Pantenios, 1657’de Parmakkapı’da asılıyor. 1820-1821 Mora isyanı, Balkanlar’ın Osmanlı’dan ayrılmasını sağlayan en önemli hareketlerden biri oldu. Padişah II. Mahmut, Sadrazam Benderli Ali Paşa’dan ayaklanmada rolü olanları tespit etmesini istemiş; patriğin evine düzenlenen baskında Patrik V. Gregorius’un Rus Çarı Alexander’e yazdığı istihbarat mektupları bulunmuş; patrik halkı isyana teşvik etmek ve devlete ihanet suçuyla idama mahkum olmuş; infaz, Fener Patrikhanesi’nin kapısı önünde 1821’de icra edilmiştir.
- Bu son infazdan sonra Patrikhane yönetimi, aynı yerde bir Türk büyüğü asılana kadar bu kapının kapalı tutulmasına karar vermiştir, denir. Bir başka iddia ise, Bizans’ın yeniden ihyası gerçekleştiği zaman kapının açılacağı yönünde. Kapı, “Kin Kapısı” olarak anılır. Bir başka izah tarzına göre ise, ana kapı, Patrik V. Gregorius’un mezarını simgelemekteymiş. Kararı öğrenen devlet yetkilileri, Patrikhane’nin bulunduğu sokağın adını Sadrazam Ali Paşa koyuyor. Bu kapı hala kapalıdır ve Patrikhane’ye girişler, bu kapının solundaki küçük kapıdan yapılmaktadır.
Ayios Demetrios Kanavis Kilisesi, Bizans, Bizans Eseri, Bizans İmparatorluğu, Fatih Camii, Fener Patriği III. Pantenios, Gennadios Skolarius, Havariyyun Kilisesi, İmparator II. Konstantios, İstanbul Patrikhanesi, İstanbul’un 100 Roma, Jüstinyen, Konstantinopolis Patrikhanesi, Kültür A.Ş. Yayınları, Kutsal Havariler Kilisesi, Padişah II. Mahmut, Pammakaristos Manastırı, Pammakaristos Manastırı ve Kilisesi, Pammakaristos/Fethiye Müzesi, Pantokrator İsa, Patrik V. Gregorius, Patrikhane, Rus Çarı Alexander, Sadrazam Benderli Ali Paşa, Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa
Leave A Reply