İngiliz ve Fransız Devrimleri Arasındaki Bazı Farklar 2

9 Thermidor (28 Temmuz 1794) Gecesi, Jean-Joseph Weerts (1846-1927).
Fotoğraf: landrucimetieres.fr

• Fransa’daki despotik monarşi Kiliseyle çok yakından bağlı olduğu için Jakobenler her ikisini de ortadan kaldırmak zorundaydı. Devleti Kilisenin etkisinden kurtarmak için monarşiyi ezmeyi ve dini kamusal alandan çıkarmayı hedeflediler. 1801-1809 tarihleri arasında başkanlık yapan Thomas Jefferson da ABD’de dini kamusal alanın dışına itti. Ona göre hükümeti iyi yönde etkileyen, gücün dağıtılmasıydı. Farklı yasama organları, farklı çıkarları ve farklı ilkelerin etkisini devreye sokacaktı. Onunki, devleti halkın iradesinin cisimleşmesi olarak gören Jakoben görüşün uzağında bir yaklaşımdı.
• Fransız devrimciler rahip ve rahibeleri asarak, kiliseleri yakarak uzun yıllar süren baskıcı dogmatizmin intikamını aldılar.
• Britanyalı düşünürler Fransız Devrimini tanrıtanımazlığı nedeniyle eleştirdiler. Eleştirilerin nedeni bağnaz dindarlar olmaları değil, Britanya’nın özgürlüklerini eski adetlerle bir tutan gelenekçiler olmalarıydı. Bu adetlere İngiltere Kilisesi’nin ayinleri de dahildi. Britanyalıların, Fransız vatandaşlarından daha özgür olduklarını savunuyorlardı. Fransa’da kamusal alanda örgütlü dini inanca yer yokken, resmi İngiltere Kilisesi ulusal kültürün bir parçasıdır.
• İngiliz Devrimi’nin aksine Fransız Devrimi devrimci bir gelenek oluşturmuştur. Bourbon Restorasyonu’ndan (1814/1815-1830) 15 yıl sonra Paris sokakları yeniden barikatlarla kaplanmış, daha sonrasında 1848, 1871, Halk Cephesi, Direniş ve ’68 Mayısı gibi her biri kendince Büyük Devrim’den esinlenen olaylar yaşanmıştır.
• Restorasyon kavramının siyaset literatüründeki anlamı, yani İngiltere’de Stuart Restorasyonu (1660-1688) veya Fransa’da Devrim’de başı uçurulan XVI. Louis’nin erkek kardeşinin tahta yeniden çıkarıldığı 1815-1830 dönemi gibi, eski rejimin bütünüyle olmasa da, bir kısmının yeniden yürürlüğe sokulmasıdır. 1660’ta II. Charles yeniden İngiliz tahtına çıktı. Bunu engelleyebilecek tek güç olan ordu, kendi iç karışıklıklarıyla uğraşmakta olduğundan, herhangi bir biçimde müdahale edememişti. Stuartlar yeniden tahta çıkınca, despot Cromwell’in adamlarını yönetimden temizlediler ve parlamentoya karşı çok saygılı davrandılar.

Yararlanılan Kaynaklar

• Dinin Demokrasiyle İmtihanı, Ian Buruma, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Aklın Sol Yarısı, Razmig Keucheyan, İletişim Yayınları, 2016.
• Büyük Restorasyon Dönemi, Ahmet İnsel, Birikim Dergisi, 6 Aralık 2014.