Biliyorsunuz, daha önce de bu konuda yazmıştım. Ama geçen senenin sonunda okuduğum bir yazı, beni kısa ama önemli bir ilave yapmaya yöneltti.
Dr. Halil Doğru, yeni kitabı Onurlular, Alçaklar ve Hilekarlar hakkında bilgi verirken “Tek bir Aydınlanma değil, birbiri ile uyuşması mümkün olmayan iki ayrı Aydınlanma hareketi yaşanmıştır,” demiş.
Birincisi René Descartes’ın (1596-1650) fikirlerinin öncülüğünü yaptığı ana akım veya Seçkinci Aydınlanma ve ikincisi Baruh Spinoza’nın (1632-1677) fikirlerinin öncülüğünü yaptığı Demokratik/Radikal Aydınlanma.
Descartes sadece maddenin bilimi ve aydınlanmasıdır. Spinoza ise hem maddenin hem de ruhun, yani insan düşüncesinin bilimi ve aydınlanmasıdır.
Descartes insanın insan ruhunu anlayamayacağını savunmuş ve insanın adalet ve mutluluğu ile ilgili sorunlarla ilgilenmemiş, bunları Kilise’ye ve dine havale etmiştir.
Spinoza ise insanın maddeyi kavrayabileceği gibi ruhu da kavrayabileceğini savunmuş ve Newton’ın maddeye ilişkin evrensel yasaları keşfettiği gibi insanın düşüncesine ilişkin evrensel yasaları keşfetmiştir.
Kaynak: Spinoza İle Onurlu Hayat Rehberi, Nalan Yıldırım Söyleşisi, Cumhuriyet Kitap, 9 Aralık 2021.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Leave A Reply