İngiliz tarihçi Arnold Joseph Toynbee ve takipçileri tarafından yazılan The Chantham House Version of Middle-Eastern History, Araplara yönelik aşağılamalar içermektedir. Avrupalı akademisyenler, günümüzde bile bir dereceye kadar burada yazılanları izlemektedirler (1).
Birinci Dünya Savaşı esnasında İngiliz propagandası için Arnold Toynbee’nin Anadolu’daki iç karışıklıklara dair kaleme aldığı Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermenilere Yönelik Muamele raporundan oluşturulan Mavi Kitap, günümüzde Ermeni savının temelini oluşturuyor. Oysa Toynbee’nin Türkler hakkındaki fikri zamanla değişmiş ve İstiklal Savaşı‘nı yerinde takip ederek bağımsızlık mücadelesine destek vermiş (2).

Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Bozcaada Yerel Tarih Araştırma Merkezi, 2022.
Toynbee, Manchester Guardian gazetesi tarafından Kurtuluş Savaşı’mızı izlemek üzere gönderildi ve Ocak 1921’de İzmir’e geldi. 9 ay sonra ayrılırken düşünceleri Türk karşıtlığından Türk dostluğuna evrilmişti. 12 ciltlik A Study of History adlı eseriyle dünya çapında ün kazandı ama ülkesinde dışlandı, bir dönem işsiz kaldı (3).
Lord Byron‘ın Türklerin saygınlıklarına ve dürüstlüklerine dair onaylayıcı ifadeleri, kişiliklerine ve mimarilerine duyduğu hayranlık, hatta İstanbul’dayken neredeyse İslam dinine geçtiğine ilişkin iddiası (“İstanbul’da Müslüman olmanın eşiğinde idim”) vardır. “Çeşitli ülkelerde insanlar gördüm ve onları aynı ölçüde aşağılık buldum, varsa bir istisna, terazi bilakis Türklerin lehinedir.” Memorandum, 22 Mayıs 1811 (4).
Ölümünün ardından Yunan bağımsızlık mücadelesinin simgesi haline gelen Byron, Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerini ziyaret ediyor ve Doğu’ya dair masa başı bilgilerin ne denli eksik ve yanıltıcı olduğunu bizzat tecrübe etme şansı elde ediyor. İstanbul’da 6 hafta boyunca kalan Byron’ın Türk düşmanından daha çok Türk hayranı olduğunu öğrenmek benim için şaşırtıcı oluyor (5).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Körü Körüne İnanç, Vamık D. Volkan, Okuyan Us Yayınları, 2005. Sayfa 442.
(2) İngilizlerin Türk İmajı Nasıl Şekillendi?, Talip Ertürk, Kitap Sanat, 6 Ağustos 2021.
(3) Türk Karşıtlığından Türk Dostluğuna, Çağdaş Bayraktar, Cumhuriyet Kitap, 12 Ağustos 2021.
(4) Yeni Oryantalistler, Ian Almond, Pinhan Yayıncılık, 2013. Sayfa 3.
(5) İngilizlerin Türk İmajı Nasıl Şekillendi?.
Leave A Reply