Bizans İmparatorluğu 102| Kiliselerin Birliği

KİLİSELERİN BİRLİĞİ
1439

VIII. İoannis Paleologos ‘un Floransa ziyareti anısına hazırlanmış madalyon.
Fotoğraf:tr.vikipedia.org

• Batı’dan askeri destek sözü alınamamıştı. Bizans İmparatorluğu’nu Osmanlı tehdidinden kurtarabilecek tek siyasi hamle olarak Bizans ve Roma kiliselerinin birleşmesi kalmıştı.
• Bu plan, Konstantinopolis’te büyük sürtüşme ve tartışmaların kaynağı oldu. Birlikten yana ve birliğe karşı olanlar arasındaki çekişme, ülkenin siyasi ve askeri güçsüzleşmesine katkıda bulundu. Başkent nüfusunun üst ve idari kesimleri birliğe genellikle olumlu bakarken, muhalefet keşişler, rahibeler, küçük rütbeli papazlar ve kilise dışındaki toplumun alt kademelerinden geliyordu.
• Konstantinopolis’te Roma Kilisesi ile birlik politikasından yana olanların çoğunluğu İtalya ile, kimi durumlarda birkaç kuşak geriye götürülebilen, güçlü siyasi ve ekonomik ilişkileriyle bilinen Konstantinopolis seçkinleriydi. Aynı gruptan 1453’te hayatta kalanların çoğu da İtalyan egemenliğindeki bölgelere kaçtılar.
• Kiliseler arasında birlik, 6 Temmuz 1439’da, Floransa Katedrali’nde ilan edildi. Osmanlı Sultanı II. Murat, durumdan rahatsız oldu; İmparator, sultanı, bu konunun sadece dini bir konu olduğuna ikna etmeye çalıştı.
• Anlaşma sonrası Batı, Osmanlıyı Balkanlar’dan atmaya çalıştı; 1443’de Osmanlı ordusu Niş’te yenildi; Mora Despotu Konstantin de Atina’yı ele geçirdi. 1444 yılında Varna Savaşı ile Osmanlı ordusu, bir nevi Haçlı ordusunun neredeyse tümünü yok etti. Bu savaş  Bizans’ın da kaderini tayin etti: Artık imparator, dini ve diplomatik ilişkilerden umudunu kesmek zorunda olduğunu anladı. 1446’da II. Murat, Yunanistan’ı baştan başa geçti, Mora’ya girdi, Konstantin yıllık haraç karşılığı Osmanlı ile sulh yaptı.
• Osmanlıları Balkanlar’dan atma amacıyla açılan başka bir savaş da 1448’de Kosova’da yapıldı. Savaş meydanında, babasının yanında Veliaht II. Mehmet de vardı. Osmanlı ordusu kesin bir zafer kazandı. Batı uzun bir süre Osmanlıları Balkanlar’dan atma fikrinden vazgeçti.
• Osmanlıların Varna zaferinin haberini aldıktan on gün sonra İmparator VIII. İoannes 51 yaşında öldü. İmparator 1448’de öldüğünde, cenazesinde geleneksel kilise törenlerinin yapılmaması, birlik karşıtlarının ne büyük bir etkiye sahip olduklarını gösterir.
• VIII. İoannes ölmeden önce, kardeşi Konstantin’i imparator olarak işaret etti. 1445 yılında patrik olan Gregorios Mammas sevilmeyen bir kişiydi. XI. Konstantin Paleologos (1448-1453) imparator olduğunda tacını onun elinden giymeyi reddetti. Böylece imparatorluk başkentinde kendisine resmi bir taç giyme töreni düzenlenmeyen tek Bizans hükümdarı oldu. Gregorios Mammas birlik karşıtlarının yoğun muhalefeti sonucu 1451 yılında Roma’ya kaçtı. Konstantinopolis Kilisesi Osmanlı fethinin ardından patrik tayin edilinceye kadar lidersiz kaldı. Mammas’ın kaçışından bir yılı aşkın bir süre sonra, papanın elçisi, Floransa Birliğini teyit etmek ve yeniden yürürlüğe sokmak için Konstantinopolis’e geldiğinde, kent birlik karşıtlarının bir dizi yeni eylem ve ayaklanmalarına sahne oldu. Elçinin, birliği ilan etmek ve Aya Sofya’da kutlamak için bir buçuk ay beklemesi gerekti. Ayine kent ahalisinin tümü katıldı ama bu sırada II. Mehmet de kuşatma hazırlıklarını tamamlamıştı ve Konstantinopolis’te korku ve panik hakimdi.

Tarih yazarı Dukas’ın, varlıklı bir Bizans aristokratı olan Lukas Notaras’a atfettiği, “Şehrin içinde Latin piskoposluk tacındansa, Türk sarığının egemen olduğunu görmek evladır” sözü ünlüdür. Sözün ona ait olup olmadığı tartışmalıdır. Notaras, Konstantinopolis’in korunması için borç bulmaya çalışmış, Osmanlılara karşı son dakikaya kadar çatışmaya katılmıştır.
Piero della Francesca‘nın (1415-1492) Kırbaçlama adlı eserinde Pontius Pilatus olarak tasvir edilmiş İmparator VIII. İoannis Paleologos.
Fotoğraf:tr.vikipedia.org