Çağdaş Sanata Varış 109| Op Art 1

OP ART/OPTİK SANAT 1
1950’ler-1968

• 1910’da Rusya’da karı-koca Mihael Larionov ve Natalia Gonçarova ikilisi tarafından geliştirilmiş Rayonizm, keskin çizgiler ve parlak renklere sahip diyagonallerin ışık huzmeleri etkisi yaratmasını amaçlamıştır. Fütürizm’in de etkisiyle bu çizgiler, güç çizgileri olarak tanımlanmıştır. Rayonizm, soyut sanatın en erken örneklerinden olduğu gibi, Op Art’a doğru da atılmış erken bir adımdır.

Blue Rayonizm, Mihael Larionov, 1913.
Fotoğraf:www.russianpaintings.net

Wrestling, Josef Albers, 1976.
Albers’in öğrencisi Mimar Harry Seidler‘in Avustralya’nın Sydney şehrinde yaptığı Mutual Life Center binasına görsel olarak seçtiği, Commonwealth Bank binası üzerine yerleştirilen Albers’in bir Op Art bulmacası olan rölyefi.
Albers, 1953-1958 yılları arasında ürettiği Structural Constellations adını verdiği seriden olan bu çizimi son eseri olarak bu binanın üzerine uygulatmış.
Fotoğraf:theartlife.com.au

• Konstrüktivizm ve Bauhaus gibi Avrupalı akımların etkisi ile sanata yaklaşımı oluşmuş, ama 1950’lerin sonu ve 1960’larda ABD’de sanatçıları derinden etkilemiş olan; gerek Sert Kenar Resmi’nin (Hard Edge Painting), gerekse Op Art’ın babası diye anılan; Bauhaus hocası Josef Albers (1888-1976) sanatı bir obje değil, bir deneyim olarak tanımlamıştır.
• Işık ve optik kanunları, görsel oluşum ve algı prensiplerini, renklerin etkileşimini, renk etkisinin durum, çevre, ışık sayısı ve yoğunluğunu incelemiş bir hocadır. Sert Kenar Resmi sanatçıları onun kalıplarını ve yoğun renklerini; Op ve Kinetik sanatçılar ve Kavramsalcılar ise onun algı üzerine başlattğı çalışmalarını baz alarak bu incelemeleri daha ileri taşımışlardır. Öğrencisi Robert Rauschenberg, ilişkileri hep zorlu geçmiş olmasına rağmen Albers’i en önemli hocası diye anmıştır.
• Op Art, Avrupa kaynaklı bir sanattır.
• Paris’te 1955’te yapılan sergi ile akım ilk ürünlerini izleyiciye açmıştır.
• 1960’larda yaygındır.
• Bu akımda hareket, ışık ve optik yanılsama yeni değerler olarak sunulmuştur.
• Renkler, biçimler, çizgiler, gözün yanılabilirliği üzerine yapılmış araştırmalardan yararlanmışlardır.
• Op Art sanatçıları, beyin veya gözde fiziki etkilenmeye neden olan ve izleyiciyi hayret veya aldanmaya yöneltecek imajlar yaratmayı hedeflemişlerdir.
• Ard arda gelen kotrastlardan, rengin gitgide açılması ya da koyulaşmasından yararlanılır. Uygulandığı  yüzey düz olabileceği gibi kabartma da olabilir.
• Akım, bazı renk ve çizgilerin yanyana konulmasıyla elde edilebilecek optik etkileri elde edebilmek için bilimsel yöntemlere başvurur.
• Soyut Dışavurumculuk’un ikinci aşaması olan Geç Resimsel Soyutlama’ya (Post Painterly Abstraction) karşıt olarak ortaya çıkmış olan bu akım, hareket resminin (action painting) aksine önceden belirlenmiş bir tasarıma göre geliştirilir.
• Geometrik Soyut sanattan, Bauhaus’un bazı araştırma yöntemlerinden, Konstrüktivizm’den ve De Stijl’den etkilenmiş eserler, ciddi ve mantıksal çalışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.
• Biçim ve renk yelpazesinin kısıtlanmasını öneren Geometrik Soyut sanatın bazı özelliklerini benimser.
• Op sanatçı, yapıtın tüm ifadeci ve kişisel izlerden arınmış olmasını ister. Çünkü bu tür izlerin özgül görsel kavramaya engel olacağını düşünür.
• Anonim görünümlü yapıtlar gerçekleştirebilmek için Op sanatçı, Pop sanatçılar ve Minimalistler gibi, yeni malzeme ve tekniklerden yararlanır.
• Eskize kesin bağlılık, sanatçı dışında başka birisi tarafından da gerçekleştirilebilmesine olanak tanır.
• Op Art ürünleri endüstriyel üretime de uygundur.
• Sanat yapıtının bu biçimde çoğaltılabilmesi, onun tek olma özelliğini de ortadan kaldırmış olur.
• Optik Sanat ile ilgilenen gruplar ortak çalışmalar yapmışlar, sergilere ortak katılmışlardır.
• Seyircinin yer değiştirmesiyle Optik Sanat eseri hareketlenir; seyirci üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler de yaratır.
• Lucio Fontana ve Victor Vasarely akımın öncü sanatçılarıdır.
• Tuval-Uzam Sorunu başlıklı, dosyamızın 81. bölümünde kendisinden bahsettiğimiz Lucio Fontana (1899-1968), 1950’lerden itibaren hareket, renkler, zaman ve mekanı, sanatın yeni kavramları olarak tanımlayıp ışık üzerine deneyler yapmıştır.

İsimsiz, Victor Vasarely.
Fotoğraf:www.galeries-bartoux.com

İsimsiz, Victor Vasarely.
Fotoğraf:www.galeries-bartoux.com

Zebra, Victor Vasarely.
Fotoğraf:www.parkwestgallery.com

• Macaristan doğumlu Fransız sanatçısı Victor Vasarely (1906-1997), 1950’li yılların başlarında optik etkili soyut yapıtlar üretmiştir. Yapıtlarının çoğaltılmasında endüstriyel yöntemlerle çalışan bir ekip ile yapıtları hızla yaygınlaşmıştır. Dekoratif olmaktan korkmamıştır. Sanatın herkese açık olması gerektiğini savunmuştur.
• Optik Sanat, kavranmasında herhangi bir kültür birikimine gerek olmayışı ile, kolaylıkla benimsenmiş bir akımdır.