13. yüzyıla ait Kod 545.
- Mısır’dan gelmekte olan papirüs, Mısır Bizans toprakları dışında kalınca, 7. yüzyıldan itibaren yerini parşömene bırakmıştı.
- Yuvarlak, geniş büyük harflerden küçük harflere geçiş yapılmış, küçük harf kullanımının yaygınlaşması 8. yüzyıl sonunu bulmuştu.
- Mektup çok sevilen bir yazın türü idi. Bizans’dan günümüze 15000 mektup kalmış. Mektup hatır sorarak başlar, sitem eder, günlük hayatın ayrıntılarını içerir, selamlar yollanırdı. Kalabalıklarda, şölenlerde de mektuplar okunurdu. Gizli şeyler bir ulağa ezberletilirdi.
- Hükümdarların çok azı edebiyat ile ilgilenmiş. Eski Yunan’da din dışı, erotik şiirler, aşk şiirleri, Yunan tanrılarından bahseden şiirler vardı.
- 9. yüzyıla kadar yazımı devam ettirilen Aziz Menakıpnameleri halkın anlayacağı dille yazılmıştı. Sonraları tek tek azizlerle ilgili metinler başladı. Romalıların öldürdüğü azizlerin, azizelerin hayatları, azizlerin ayin gününde okunurdu. Bizde de dervişlerle ilgili menakıphaneler vardır.
- Bizans’ta halkın çoğu okuma yazma bilmiyordu. Hatta bazı İmparatorlar bile bilmezdi.
- Bizans kilisesi eğitimli bir cemaatti ama keşişlerden okuma yazma bilmeyen de vardı. Kilise içinde öğrenen öğrenirdi.
- Eserlere ilk ulaşanlar rahipler ve papazlar olduğundan, zamanın bilginleri de onlar arasından çıkıyordu.
- İmparatorlardan kitap toplayanlar, kitap yazanlar da olmuştu. VII. Konstantin Porfirogenetos serenomiler kitabını yazmıştı. Saray törenlerinin anlatıldığı bu kitap, Hollanda’da bir okulda bulundu.
- Gruplar halinde yazmalardan pasajlar okunurdu. Keşişler kitapları yazarak kopyalardı. Patrik Hotios’un 35 el yazması kitabı vardı.
- Kitap çok pahalı bir nesne olduğu için ancak soyluların ve zengin din adamlarının kitabı olabilirdi.
- Ortodoks Kiliselerin hemen her duvarının, her girintisinin yüzeyinin İncil’deki olaylar ve kişilerle dolu olması, kiliseleri de kitap haline getirmişti: İncil, okuma bilmeyenlere bile kendini duvarlardan okutuyordu.
- Tarih önemli konulardandı. Dünyanın yaratılışı ile başlardı. Konstantinopolis ve Selanik önemli tarih yazımı merkezleriydi.
- Tarih yazımında eleştiri de vardı. Konstantinopolis Valisi ve General Belisarius’un yazmanı, hukuk danışmanı Prokopius, 550 yılında yazdığı eserinde İmparatoriçe Zoe ve Theodora’nın garip bulduğu hayatlarını, Zoe’nin evliliklerini alaycı, gözlemci, tarafsızmış gibi yazmıştı.
10. yüzyıl sonu-11. yüzyıl başında ahşap üzerine yaldızlı gümüş, altın, mine, inci, değerli taşlarla yapılmış kitap cildi.
Biblioteca Nazionale Marciana, Venedik.
Fotoğraf: Byzantium, Robin Cormack ve Maria Vasilaki, Royal Academy of Arts, 2008.
Aziz Menakıpnameleri, Biblioteca Nazionale Marciana, Byzantium, papirüs, parşömen, Patrik Hotios, Robin Cormack ve Maria Vasilaki, Royal Academy of Arts, Venedik, VII. Konstantin Porfirogenetos
Leave A Reply