
Fotoğraf: Katelyn Smith, Haruki Murakami Public Group
2009 yılında yayınlanan 1Q84 (18), beş sayfalık bir hikayenin 1264 sayfalık uzun versiyonu. Japonya’da iki yılda, ayrı ayrı üç kitap olarak basılan roman bizde tek cilt olarak Doğan Kitap’tan çıkmıştı (19).
Roman Japonya’da daha ilk günden en çok satanlar arasına girmişti. Kitap piyasaya çıkmadan alınan ön siparişlerdeki büyük artış nedeniyle ilk baskıyı 380 binden 480 bine çıkardıkları basında yer almıştı. Buna rağmen beş yıllık hasretin ardından Japonya’da ilk baskısının ilk günde tükendiğini de okuduk (14). Bu romanın bir ayda bir milyon satarak, çok kısa sürede, Japon tarihinin en çok satan kitaplarından biri olduğu da yazılmıştı (20).
Kitabın gizemli adı pek çok yorumu beraberinde getirdi. En yaygın olanı George Orwell’in 1984 adlı romanından esinlendiği. Orwell’in romanına pek çok gönderme de var kitapta. Q’nun, İngilizce soru işaretinin baş harfi olduğu bilgisi de veriliyor (19). Murakami, 1Q84’ü yazarken 1984’ü tekrar okuduğunu ve sıkıcı bulduğunu söylemiş: “Hep yağmur yağıyor, hep karanlık var, insanlar hep mutsuz. 1984 yakın bir geleceği anlatıyor, oysa 1Q84 geçmiş bir zamanı anlatıyor. Orwell hem gazeteci hem de yazardı. Bense sadece yazarım. Ben mesaj yazmak değil, iyi hikayeler yazmak istiyorum; politik bir kişi olduğum halde politik görüş belirtmiyorum,” demiş. Japoncada 9 rakamı İngilizcedeki Q harfi gibi okunduğundan her iki romanın da adı aynı biçimde okunuyor. Başka bir tahmin ise Çinli öykücü Lu Xun’un Ah Q’nun Gerçek Öyküsü adlı yapıtından yola çıktığı. Ayrıca roman Tokyo’da, bir takside, 1984 yılında başlıyor. Kahramanımız, 1984 yılından tali yola sapıp 1Q84 yılının öteki dünyasına buluyor kendini (19).
Zaman, mekan, olasılık kavramlarına sık sık değinilen bu roman, Murakami’nin baştan sona üçüncü tekil kişi olarak yazdığı ilk uzun roman olmuş (19). Kitabın, tekrarlar ve gereksiz ayrıntılar yüzünden bu denli uzun olduğu; ana temalarının sürekli özetlendiği, karakterlerin birbirine tam olarak ne olup bittiğini anlattığı uzun sahneler olduğu eleştiriler arasında yer almıştır (20).
1Q84, kült dinlere, aile bağlarına, edebiyata ve aşka dair bir romandır (19). Bir kurgu eser yazmak ve yayınlamak hakkındaki bu kitap, gerçekliğin kalıcı mı, yoksa değiştirilebilir bir şey mi olduğu gibi soruları da ele almaktadır. Kitap boyunca karşımıza çıkan Çek klasik müziğinden Janacek’in Sinfonietta’sı 1Q84’ün popülaritesi ile Japonya’da moda olmuştur. Romandaki karakterler Çehov, Proust, Orwell okur ve tartışırlar. Japon kültürü ile ilgili olan tek karakter de modern dünyadan tamamen kopuktur (20).
2013 yılında yayınlanan Renksiz Tsukuru Tazaki’nin Hac Yılları (21), gerçek uyumun köküne inmek istiyordu. Bu anlatıda Liszt’in Hac Yılları adlı derlemesi romanın adında geçtiği gibi, ana izlek ile de uyumluydu. Liszt’in piyano parçaları genelde teknik ve yüzeysel bulunsa bile, özünde kendine has bir derinliği vardır. Fakat bu derinlik, çoğunlukla ustalıkla gizlenmiştir, denir (21, sayfa 60). Murakami, Renksiz Tsukuru Tazaki’nin Hac Yılları adlı romanını, tarz olarak gerçekçidir ama yüzeyin altında pek çok şeyin iç içe geçtiği, metaforik olarak ilerleyen bir romandır, diye tanımlıyor (26, sayfa 161).
Ernest Hemingway’in de Kadınsız Erkekler (2014) adlı bir hikayesi vardır. Murakami’nin yedi öyküsünün yer aldığı kitaba adını da veren bu hikayeyi okuyunca yanına büyük harflerle harika diye not düşmüşüm 2016 yılında (22).
Hikayelerini topladığı bu kitapta da Beatles diskografisinden bir parça, Drive My Car öne çıkıyor. Bu adı taşıyan hikayede izmaritini camdan dışarı atan şoför, adı geçen kasaba halkının protestosuna sebep oluyor. Kasabalılar, temizliğe çok önem verdiklerini, şehri beraberce temizlediklerini, ayrıca orman yangınlarını önlemek için azami gayret gösterdiklerini söyleyince Murakami özür dileyip kitaptaki kasabanın adını değiştirmiş (23). 2021 yılında yapılan Cannes Film Festivali’nde En İyi Senaryo Ödülü, Drive My Car filmiyle Ryusuke Hamaguchi’ye verildi. Senaryo, Haruki Murakami’nin kısa bir öyküsünden uyarlanmıştı. Eleştirmenlerin çok sevdiği film, FIPRESCI Ödülü’nün de sahibi oldu (24).
Leave A Reply