NEOLİTİK ÇAĞ / CİLALI TAŞ DEVRİ 1
MÖ 10.500-MÖ 5500
ÇANAK ÇÖMLEKSİZ NEOLİTİK ÇAĞ
MÖ 10.500-MÖ 8500

Urfa Heykeli.
Şanlıurfa’da, Balıklıgöl’ün hemen kuzeyinde, eski Urfa evlerinin altında bulunan heykel, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’e ait yerleşimde, 1990’lı yıllarda bulunmuştur. Yerleşim yerinin varlığı terazzo türü tabanlardan ve dönemin çakmaktaşı aletlerinden tespit edilmiştir. 1.80 m yüksekliğindeki heykel kireçtaşından yapılmıştır. Göz yuvalarına siyah obsidyen yerleştirilmiştir. Heykel bir yuvaya yerleştirilmiştir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, Şanlıurfa Müzesi, 2018.
- Yabani tahılların yetiştirildiği, yerleşmelerin sayısının arttığı ve hiyerarşik sistemlerin ortaya çıktığı Çanak Çömleksiz Neolitik A döneminde başlayan yeni yaşam biçimi, Çanak Çömleksiz Neolitik B döneminde gelişmiş, yerleşimler giderek büyümüş, çeşitli tahılların yanı sıra koyun, keçi, sığır ve domuz gibi hayvanlar da köy yaşamına katılmaya başlamıştır.
- Bu evreyle birlikte mimari uygulamalarda yuvarlak planın yerini dörtgen planlı yapılar almaya başlamıştır. Taşıyıcı duvar sistemi, köşe bağlantıları, temel ve biçimlendirilmiş kerpiç ilk defa bu dönemde ortaya çıkmıştır. Dönemin sonlarına doğru iki katlı, düz damlı yapılar ortaya çıkar. Yerleşimlerin önce tasarlandığı, sonra plana göre inşa edildiği anlaşılmaktadır. Planda işlik yerlerinin, konutların, tören alanının belirlendiği, yerleşimin ona göre kurulduğu biliniyor.
- Dönemin tapınaklarının küçük ve dörtgen planlı olduğu; seki, taban ve dikilitaş gibi özellikleri olduğu görülür.
- Konut mimarisinde çok odalı birimler ortaya çıkar, yapıların dışında günlük işlere ayrılan tanımlı alanlar belirlenir.
- Çakmaktaşından yapılma keser, balta gibi aletler, çeşitli taş boncuklardan süs öğeleri yapılır.

Akarçay Tepe, MÖ 8. binyıl Çanak Çömleksiz Neolitik Döneme ait iki konut yapısının Şanlıurfa Müzesi’nde sergilenmekte olan canlandırması. Duvarları tümüyle taştan örülmüş tek odalı yapı ile taş temelsiz kerpiç duvarlı çok odalı yapı. Yapılar plan, boyut ve konum açısından kazıda ortaya çıkarılan kalıntılara uygun olarak bire bir canlandırılmış. Çatı biçimi ve yüksekliği ise başka yerleşimlerden bilinen örneklere göre tasarlanmış.
Çanak Çömleksiz Neolitik’te başlayan ilk yerleşimden itibaren tarıma alınmış bitkileri ve evcil hayvanlarıyla en eski tarım köylerinden biri olan Akarçay Tepe’deki yerleşme, Çanak Çömlekli Neolitik Çağ’da basit bir köy yerleşimine dönüşmüştür.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Leave A Reply