Ankara Üniversitesi Geç Neolitik Dönemi şu şekilde detaylandırmış:
Proto (Ön) Hassuna Öncesi MÖ 7000-6700 Geç Neolitik 1
Proto (Ön) Hassuna MÖ 6700-6300 Geç Neolitik 2
Arkaik Hassuna/Halaf Öncesi MÖ 6300-6000 Geç Neolitik 3
Hassuna-Samarra ve Ön Halaf MÖ 6000-5900 Geç Neolitik 4
Halaf (Erken-Geç) MÖ 5900-5300 Geç Neolitik 5
Halaf-Ubeyd Geçiş Evresi MÖ 5300-5100 Geç Neolitik 6
Ubeyd MÖ 6500-3800
Burada verilen tarihlerin birbirini takip etmeyebileceğine; kültürlerin birbirinin içinde başlayabileceğine ve birlikte devam edebileceğine dikkat çekilmiş (1).
Ayrıca, arkeolojide verilen tarihler, kazılardaki yeni buluntular ile değişebilir diye de biliyoruz.
Kil kapların kullanımının yaygınlaşması, kullanım alanlarının giderek genişlemesi, pişirme depolama ve saklama gibi amaçlarla kullanılan kil kapların yüzeylerinin çeşitli motiflerle süslenmesi Geç Neolitik Dönem ile başladı.
Çanak çömlek üzerine yapılan kazı, çizi ve boyama teknikleri; figüratif ve dekoratif boya bezemeler Hassuna, Samarra ve Halaf gibi Mezopotamya Geç Neolitik Dönemini yansıtır.
Orta Mezopotamya’daki Geç Neolitik Samarra kültüründe seramik hamuru ince kum ve yoğun mineral katkılıdır. Kaplar çoğunlukla devetüyü rengindedir ve yüzeyleri pürüzsüzdür. Elde şekillendirilmiş, ardından kap yüzeyi pürüzsüz hale getirilmiştir (2).

1911 yılında Abbasi Dönemi hakkında araştırma yapmak için Irak’a gelen arkeolog ve mimar Ernst Herzfeld, Bağdat’ın kuzeyindeki Samarra yerleşiminde rastladığı mezarlıkta birçok boyalı seramik bulunca kazılar yapıldı ve Samarra kültürü hakkında bilgi sahibi olundu. Saçları savrulan kadın tasvirli buluntu, Herzfeld’in çizimini yaptıklarından biri.
Fotoğraf: Arkeo Atlas, Sayı 2024/01.
Çalışmalar, Samarra boyalı kaplarının en az 800 derecede fırınlandığını göstermiş ki bu dönem için oldukça yüksek bir sıcaklık. Bu, çanak çömleğin hem dokusunu hem renk oluşumunu etkilemiş.
Bezemeler genellikle mat kırmızı, yeşil ve siyah; kalınlıkları değişen fırçalarla yapılmış. Figüratif bezemeleri oluşturan insan ve hayvan motifleri bazen gerçekçi bazen stilistlik olarak resmedilmiş. Hayvan motifleri insan motiflerinden daha yaygın. Orta Mezopotamya yerleşimlerinde kaplar üzerinde en sık resmedilen hayvanlar akrep ve dağ keçisi. Bunun yanı sıra yengeç, çeşitli kuşlar, kırkayak ve balık motifleri de kullanılmış. Geometrik motifler arasında paralel, yatay ve dikey çizgiler, merdiven, iç içe açı, zikzak, dalga, meander, fiyonk, kare, yıldız, kafes ve çapraz tarama ile üçgen motiflerine sıklıkla rastlanıyor. Boyalı Samarra kapları form açısından da zengin.
Çatlamış, kırılmış olanların tekrar kullanılmak için tamir edildiği görülüyor. Kırığın her iki tarafına açılan deliklerden ipler geçirilerek sağlamlaştırılmış olan örnekler ele geçmiş.
Mezarlarda Samarra seramiğine ölü hediyesi/eşyası olarak yer verilmiş.
Samarra seramiği, ardılı Yukarı Mezopotamya kültürü Halaf ve Güney Mezopotamya kültürü Ubeyd ile hamur, yapım teknikleri ve boya bezemeleri açısından yakın benzerlikler taşıyor. Samarra boyalı kapları, daha geç olan Halaf boyalılarının erken örnekleriyle iç içe yer alıyor. Bu durum Samarra kapları ile dönemin diğer boyalı çanak çömleğinin aynı zaman diliminde varlığını sürdürdüğünü gösteriyor. Samarra seramiği bölgede çok benimsendiği için yerel taklitlerinin de yapılmış olduğu düşünülüyor. Yerel üretim olana Kuzey Stili, ithal edilmiş olduğu düşünülen örneklere Klasik (Nitelikli) Samarra demişler (3).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) acikders.ankara.edu.tr/
(2) Samarra Çömlekçiliği, Muhammed Dolmuş, Arkeo Atlas, Sayı 2024/01.
(3) A.g.e.
Leave A Reply