Platon’un Sokrates’ten aktardığına göre Antik Mısır‘da Bilgeliğin Tanrısı Thot, yazı adlı icadını büyük bir heyecanla Tanrıların Kralı Thamus’a sunmuş.
Thot’a göre yazılı metinler sayesinde zekasını geliştirecek Mısır halkı hızla bilgeliğe ulaşacaktır.
Tanrılar Kralı bu fikre şiddetle itiraz eder. Çünkü Thot’un aksine Thamus, yazıya döküldüğü anda düşüncelerin onu anlayan/anlamayan; bilgili/cahil herkesin oyuncağına dönüşerek değersizleşeceğini düşünür. Yazının icadı bilgeliği değil, bilge gibi görünmenin kapısını aralayacaktır. Ayrıca bir yerde kayıtlı olduğunu bilmenin vereceği güvenle artık kimse bir şeyi aklında tutma derdine düşmeyecek, unutkanlaşacak ve nihayetinde cahilleşecektir.
Book of Days, Liza Lou, 2009-10.
Boncuklarla yaptığı heykelleriyle tanınan ABD’li sanatçı Liza Lou (1969-) bu eserinde 365 tane pamuk ipliği ve cam boncukla birbirinin üzerine dokunmuş sayfa yapmış.
Fotoğraf: The Brooklyn Rail
Ama zaman içinde pek çok değişiklik oldu. Örneğin eleştirel okuma diye bir şey çıktı!
Eleştirel okuma, okurun anlam tüketicisi konumunu terk edip anlam üreticisi konumuna geçmesi demek. Yani okur, algısını tüm olasılıklara açacak, yanal anlamlara da dikkat edecek; sadece ne söylediğine değil, nelerin söylenmediğine de bakacak; yapılan tekrarlara, kullanılan zamirlere de dikkat edecek; kişiler, olaylar, mekanlar arasında zihninde köprüler kuracak.
Bir de absürt edebiyat var! Uçuk kaçık ortamlar, karakterler ve olay örgüleri tasarlayarak günlük hayattan okuru uzaklara taşıyan, fakat çok fazla uzaklaşmasına da izin vermeyen bir yazı türü. Okuru yüzleşmeye zorlayan. Okura yaşadığı ortamı okuturken bir yandan üzüp diğer yandan utanç duymasını sağlayan; yaşadığı gerçekliğin absürtlüğünü zorla fark ettiren.
Yani diyeceğim o ki, yazı icat olalı yazıdan beklentiler çok çeşitlendi.
Yararlanılan Kaynaklar
Harici Belleğe Güven Olur mu?, M. Serdar Kuzuloğlu, Oksijen, 15-21 Temmuz 2022.
Roman Kahramanları ve Öznellik: Söylem İdeoloji ve Coğrafya, Semiramis Yağcıoğlu, Öteki Yayınevi, 2022. Sayfa 41, 42, 104, 280.
Gatsby’den Kemal Basmacı’ya Roman Kahramanları, Erendiz Atasü, Cumhuriyet Kitap, 19 Ocak 2023.
Absürt Edebiyatın Ödüllerle Taçlandırılmış Yeni Kralı, Niran Elçi, Cumhuriyet Kitap, 1 Haziran 2023.
Leave A Reply