Batı’da Doğu, İslam ve Türk Algısı 10 Miguel de Cervantes Saavedra 1

MIGUEL DE CERVANTES SAAVEDRA 1

1547-1616

Cervantes, 1605 yılında yayınlanan Don Quijote ile edebiyat dünyası için çok önemlidir. Ama yazdıkları kadar yaşadıklarıyla da konumuzu ilgilendirmektedir.

• Annesi ve babası hidalgo (alt düzey asilzade) kökenlidir. Bu sınıf, Reconquista (yeniden fetih, İspanya’nın Katolik olmayanlardan geri alınması) mücadelesinde yararlık gösteren ve sonra yoksullaşan bir sınıftır. 711-1492 yılları arasında 781 yıl, üç Semavi Din bir arada yaşamıştı. 1492-94 yılları arasında Mağribi ve Yahudiler’in büyük kısmı sürülmüştür. Onların çoğunu Osmanlı topraklarına davet eden Sultan II. Beyazıd’ın, Kastilya Kraliçesi I. Isabel ile Aragon Kralı II. Ferdinand için “Ne kafasız hükümdarlarmış ki kendilerini yoksullaştırıp beni zenginleştirdiler,” dediği rivayet olunur. Mağribi nüfus, Reconquista’dan önce, genel nüfusun aşağı yukarı yarısını oluşturuyordu. 1600’lere doğru İspanya’da yaklaşık beş yüz bin Morisco, altmış bin Converso olduğu tahmin ediliyor. Moriscolar, 1568’de Alpujarra Ayaklanması’nı gerçekleştirmişler, fakat bu hareket kanlı bir biçimde bastırılmıştı. 1609 yılında Kral III. Felipe bir fermanla geri kalan bütün Moriscolar’ın İspanya’dan sürülmesini buyurmuştur (1).

Kastilya-La Mancha Bölgesi’nde Consuegra’da Puerto Lapice’nin, Don Quijote’nin (Don Kihote) hancı tarafından şövalye ilan edildiği han olduğu söylenir.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu, 2001.

• Cervantes, 1568 yılında bir kadın meselesi yüzünden düelloda birini yaralayınca mahkeme, sağ elinin bilekten kesilmesine ve on yıl İspanya Krallığı sınırları dışına sürülmesine karar verir. Bunun üzerine Cervantes İtalya’ya kaçar. Papalık görevlisi önemli birinin yanında işe girebilmek için kanının temiz olduğunu ispatlamak zorunda olduğundan, Roma’dan babasına yazarak temiz kan belgesi (pureza de sangre) ister. Yani damarlarında Yahudi ve Mağribi kanı bulunmadığını gösteren resmi vesikaya ihtiyacı olur. 1569’da özel kalemde vale/içoğlanı olarak işe başlar. Ancak 1570 yılında Napoli’deki İspanyol Alayı’na silahşor olarak katılır ve 1571’de İnebahtı Savaşı’na katılır. Patras Körfezi ile Korint Körfezi arasında, Lepanto denilen yerde gerçekleşen muharebe, Avrupalılar için Osmanlı donanmasının yenilmezliği inancına son veren bir savaş olmuştur. Cervantes bu savaşta Kutsal İttifak (Liga Santa) adı verilen İspanyol, Venedik, Papalık, Malta, Savua Dükalığı, Ceneviz ortaklığıyla oluşan Haçlı Donanması’nda bir er idi. Savaş bittiğinde göğsünde iki, sol elinde bir kurşun ile ağır yaralıydı, iyileşti ama çolak kaldı. Sonra kardeşiyle beraber 1572-74 yılları arasında Osmanlı’ya karşı Navarin, Tunus ve La Goleta Harekatlarına katılmıştır. 1575’de Napoli’den İspanya’ya gitmek için iki kardeşin bindiği gemi korsanlar tarafından kaçırılıp Cezayir Beylerbeyliği’ne getirildi. Üstlerinde İspanya Kralı Carlos’a yazılmış mektup olduğundan yüklü fidye alınabilecek kişiler intibaı uyandırdılar. Cervantes tutsaklık anı ve izlenimlerine gerek Don Quijote’nin birinci cildinde, gerekse sırf bu konuya ayırdığı Cezayir Zindanları adlı üç perdelik piyesinde yer vermiştir. Cezayir’den dört kez firar etmeye çalışmış, beş yıl tutsak kalmıştır (1).