Beyin Salatası 1

Başka birçok sağlık alanına kıyasla beynin işleyişi konusundaki bilgiler henüz daha geride.

Bilim insanları beyni gözlemliyor, neyi, nasıl yaptığını buluyor ve bunu çözmeye çalışıyor.

Hakkında daha bilmediğimiz çok şey olan, dolayısıyla üzerinde yoğun şekilde çalışılan, sık sık araştırma sonuçlarının yayımlandığı bu organımız çok ilgimi çektiğinden bu konuda yapılan araştırmaları elimden geldiğince izlemeye çalışıyorum. Topladığım bilgileri paylaşıyorum.

Yararlanılan Kaynaklar

• Çoklu Zeka; Howard Gardner; Optimist Yayınları, 2013.
• Liderlikte Duygusal Zeka; Robert K. Cooper; Sistem Yayıncılık, 1997.
• Zeka; Pierre Oleron; İletişim Yayınları.
• Zihin ve Beyin; Angus Gellatly, Oscar Zarate; NTV Yayınları, 2012.
• Yıka Beynini; M. Barış Muslu; Goa Yayınları, 2011.
• Üstün Yetenek, Yüksek IQ Düzeyi Gerektirmiyor; Scott Barry Kaufman; Scientific American, 10 Şubat 2014.
• IQ ile Kişilik Arasındaki Bağlantı; Der. Rita Urgan; Scientific American, 21 Nisan 2014.
• Çocukluktaki Gerginlik Beyin Bölgelerini Küçültüyor; Der. Rita Urgan; Scientific American Online, 12 Eylül 2014.
• İyi Okuma Becerisine Sahip Çocuklar Daha Akıllı; Nilgün Özbaşaran Dede; Cumhuriyet Bilim Teknik.
• İnsan Beynini Geliştiren On Roman; Keith Oatley, Ingrid Wickelgren; Scientific American.
• Yeniden Şekillenebilen Beyin; Prof. Dr. Murat Tuzcu, Doç. Dr. Özgür Bayturan; Optimist, Mayıs 2013.
• Hafızanın İçeriği Değişir mi?; Neslihan Akdaş; Cumhuriyet Gazetesi, 12 Aralık 2015.
• Bu Kadar Zekadan Bize Ne Düşer?; Tunca Üçer; Radikal Kitap, 17 Mayıs 2013.
• İyi Alışkanlıklar Nasıl Edinilir, Kötülerinden Nasıl Kurtulunur?; Der. Reyhan Oksay; Scientific American, Haziran 2014.
• Sizin Zekanız Hangisi?; Bahar Kümbetli; Optimist, Mayıs 2013.
• Öz; Ken Robinson, Lou Aronica; Doğan Kitap, 2013.
• Doğa ve Beynimiz; Florence Williams; National Geographic, Ocak 2016.
• Bilim, Ahlaki Pusulanın Yönünü Değiştirebilir mi?; Der. Reyhan Oksay; New Scientist, 26 Eylül 2015.
• Cehalet Ne Demek?; Doğan Kuban; Cumhuriyet Bilim Teknik, 4 Aralık 2015.

Atalarımız da beyni merak etmişler. Kasıtlı hasar izleri taşıyan kafataslarını Etiyopya ve Peru’da müzelerde görmüştüm.
Kafataslarında kazınarak ya da delinerek açılmış delikler görülür. Bu delikler, pürüzsüz kenarlara sahiptir. Bu delikleri açanların amacı tam olarak bilinemiyor.
Missouri Üniversitesi bilim insanları, Pakistan’ın Mehrgarh bölgesinde bulunan bir diş üzerinde yaptıkları araştırmada, dişin üzerinde ustaca açılmış kanallar bulunduğunu; bunların insan eliyle, çok ince ve özel bir alet kullanılarak açıldığını; dolayısıyla 8 bin yıl önce de diş tedavisi yapıldığını saptadılar.
Ulusal Müze, Addis Ababa, Etiyopya.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu

• Pek çok antik dilde beyin ve kemik iliği sözcükleri aynıdır. Antik Çinliler meninin beyinden geldiğine inanırlarmış.
• Eski Mısır’da mumyalama yapılırken beyin burun deliklerinden çıkarılıp atılırmış.
• Platon (MÖ 429-347), üç ayrı bölümden oluşan ruha inanıyordu: akıl ve algının kafada; cesaret ve gurur gibi asil duyguların kalp ve akciğerde; açgözlülük ve şehvet gibi bayağı tutkuların karaciğer ve bağırsaklarda yer aldığına; ruhun ilk bölümünün ölümsüz, diğer iki bölümünün ölümlü olduğuna inanıyordu.
• Ünlü hekim Galen (129-199) duyguların ve istemli hareketlerin organının beyin olduğu sonucuna varmıştı.
• İlk yazılı eserler zihinsel terimler içermiyordu.
• Beyinde kaç karıncık olduğuna dair tartışmalar vardı. Bellek, düşünce, muhakeme ve akıl gibi farklı işlevlerin farklı karıncıklarda yer aldığı düşünülüyordu. Bu düşünce 17. yüzyıla dek varlığını sürdürdü.
• Descartes (1596-1650) için bilinçli zihin/ruh (res cogitare) ile beden (res extensa) arasında tam bir bölünme vardı. Bu iki töz arasında bağlantıyı kuran animata, üçüncü bir tözdü. Sinir sisteminin henüz keşfedilmediği bir dönemde Descartes, animata ile sinir sistemine doğru bir adım atmış oldu.
• 18. yüzyıl ortalarında beynin bir elektrik jeneratörü; sinirlerin ise elektrikli sıvının dolaştığı teller olduğu düşünüldü.
• Luigi Galvani (1737-1798) modern sinir iletimi görüşlerinin temelini attı.
• 1800’lerde açık beyin deneyleri gerçekleştirilmeye başlandı. Denek olarak hayvanlar ve başı kesilen suçlular kullanıldı.