İKONAKLAZM / İKONA KIRICILIK / TASVİRLER KAVGASI
726-842/3
- 8. yüzyılda İsa’nın suretinin yapılması ile ilgili dini tartışmalar çıktı:
İkonalara karşı olanlar, tasvire ibadetin, paganizmin ihyası olduğu; ikonalar ve diğer tasvirler aracılığıyla sanatın günaha boğulduğu yönünde,
İkona severler ise, İsa’nın tasvirinin dinin özünü okuma yazma bilmeyen halka anlatmak için yapıldığını; resme değil, resimdeki kişiye ibadet edildiği gibi savlar öne sürdüler. - Bizanslılar için azizin kendisi, onun rölikleri ve onun imgesi aynı şeydi, eşdeğer saygı görmekteydi. İkonaklast hareket, sadece resimsel imgelere, ikonalara değil, aziz kültlerine ve kutsal kalıntıları olan röliklere karşı da saldırıda bulunmuştur.
- 726-842/3 yılları arasında kutsal sayılan resimler (freskler sökülerek, mozaiklerin üzerleri sıvanarak, ikonalar kırılarak) yok edilmiş, İsa haç ile temsil edilmiştir. Ayrıca, manastırlar da kapatılmış, keşişler zor duruma düşmüştür.
- 726’da İmparator II. Leo bazı ekonomik ve siyasi etkenlerin de zoruyla, İncil’den sahnelerin fresklerle kilise duvarlarına resmedilmesini yasaklayarak, yapılmış kutsal resimlerin de tahribini öngören ikonaklazm dönemini başlattı.
- İsa, dünyaya insan kılığında geldiği için insan doğası da vardı; İsa ezelden beri Baba Tanrı ile beraber miydi; eğer ezelden beri var idi ise, İsa kılığına girmeden önce neydi; sureti yapılan Tanrı İsa mı, insan İsa mı sorularının yarattığı dini tartışmalar 726-842 yılları arasında ikonaların toplanmasına, yok edilmesine, suret yasağı getirilmesine, bir çok sanat eserinin tahrip edilmesine yol açtı. Bu yıkıcı döneme İkonaklazma Dönemi dendi.
- Söz konusu tarihlerde ikona ile tapınma bir yasaklandı, bir serbest bırakıldı. Bölgenin doğusunda oturanların Yahudiler ve Müslümanlarla temasları daha çoktu. Bu iki dinde ise ikon benzeri dini imajlar kesinlikle yasaklanmıştı. Bu halklar ile temasta olan Bizanslılar ikonaların yaygınlaşmasından rahatsızlık duydular. Bu dönemde ikonalar zaman zaman devletten büyük destek görmüş (İmparatoriçe/Basileus Atinalı Irene), zaman zaman ise yasaklanmıştır (III. Leo, Birinci Putkırıcı İkonaklast İmparator (685-741)), (V. Leo). Aynı şekilde, ikonaların daha çok Doğu kökenli imparatorlar tarafından yasaklandığı, onların Doğu’daki suret yasağından etkilendikleri için yasaklama getirdikleri öne sürülen argümanlardan biridir.
“Şeytan insanları yanılttı, böylece onlar Yaratıcı yerine yaratılmış olana tapındılar….Hıristiyanlık görüntüsü altında yavaş yavaş idolcülüğü geri getirdiler.” 754 tarihli Konsil’den.
“Neden Hıristiyanlar paganların elinde bozgunun acısını çekiyorlar? Bana öyle geliyor ki, bunun nedeni ikonlara tapınılmasından başka bir şey değildir. Ve, bu nedenle ben, ikonları kırmaya niyetlendim.” V. Leo.
- İkonalardan yana olanlar, İsa’nın iki doğasının birbirine karışamaz ve ayrılamaz olduğunu; yapılan suretin insan İsa’ya ait olduğunu; sureti yaparken İsa’nın doğalarını ayırmadıklarını öne sürdüler.
- Bu dönemde Kilise ile ordu karşı karşıya geldi. Teoloji ile ikona Bizans’ta çok iç içe olduğu için büyük problem yaşandı. Askerler manastırlara girip ikonaları kırdılar, suret yapanların avuçları dağlandı ama dini resimle ibadetten vazgeçilmedi.
- Kapadokya kentlerinden bir kısmı, kutsal resimleri savunanları kaçırarak erişilmez bölgelere sığınmaya yöneltti. İkonaklazm dönemi, keşişlerin baskıya uğrayıp, katledilmesine ve manastırların kapatılıp dağıtılmasına sahne oldu. Yasakların kalktığı dönemde, fresk sanatı tüm Kapadokya’da yine gelişip güçlendi.
- İkonaklazm döneminde kiliselerdeki freskleri örtüp üzerlerine haç yaptılar. Aya İrini’nin apsisindeki haç bu dönemden kalmadır. Bu haç, ikonaklast dönem sonrası da korunmuştur. Haçın etrafında, Tevrat’tan alınma “Tasvir yapma, YHV kıskanç bir Tanrı’dır” alıntısı yazılıdır.
- Yerebatan Sarayı’nın üzerinde, Aya Sofya’nın karşısında Justinyen’in Kudük’teki Süleyman Tapınağı ile Aya Sofya’yı karşılaştırıp, “Bak Süleyman, ben seni geçtim” demek için yaptırttığına inanılan Hz. Süleyman’nın heykelinin de bu dönemde yıkıldığı düşünülüyor.
- İkonalara çok bağlı olan İmparatoriçe İrene 787 yılında Nicaea’da (İznik) Konsil’i topladı. 7. ve son ekumenik Konsil, ikona düşmanlığını kınadı. İkonlar bir kez daha serbest bırakıldı. Böylece, 787-813 arası huzurlu geçti.
“Eskiler, Tanrı’yı asla betimlememişlerdi. Ama şimdi, Tanrı bir bedene bürünmüş olarak bize göründüğünde…ben görmüş olduğum Tanrı’nın bir imgesini yaptım. Ben maddeye tapınmıyorum, maddenin Tanrısı’na tapınıyorum, ki O, benim kurtuluşum için cisimleşti.” İkonaklazm muhalifi, Şam’daki Halife’nin danışmanı, keşiş Mansur veya Şamlı John.
- 815 yılında Konstantinopolis’te ikona kırıcılık ile ilgili sinod toplandı.
- Bu dönemin bitişi Methodius’un Patrik seçilmesi ile oldu görüşüne ilaveten, İmparator Theophilos öldüğünde yüzüne ikona koyup öyle gömdüler ve bu tatsız dönemi böylece kapattılar, diye de bir yorum vardır.
- Dinin Bizans’ta olduğu kadar merkezi bir rol oynadığı devlet azdır. Bizans’ta teoloji, sadece ruhbanı ilgilendiren bir olay değildi; inancın ve tapınmanın doğruluğu, İmparatorluğu tehlikeye atabilecek önemde bir konuydu.
- 843 yılında ikonafillerin kazanması Ortodoksluğun Zaferi olarak anılır.
- Hıristiyan dünyasında İkonaklazm, 16. yüzyılda Reform ile tekrar yaşandı. Bu defa Protestan ikonaklazmı olarak.
Leave A Reply