Bizans İmparatorluğu 3 | Giriş 1

Bizans’ta Hanedanlar

Büyük Konstantin I. Hanedanı (306-363)

Valentinian ve Theodosius Hanedanı (364-457)

I.Leo Hanedanı (457-518)

Jüstinyen Hanedanı (518-578)

Heraklius Hanedanı (610-711)

İsaurian (Suriye) veya Leo Hanedanı (717-802)

Amorian Hanedanı (820-867)

Makedonya Hanedanı (867-1056)

Komnenus ve Dukas Hanedanı (1057-1185)

Angelus Hanedanı (1185-1204)

Latin İmparatorları (1204-1261)

Laskaris Hanedanı (1204-1261)

Paleologos Hanedanı (1259-1453)

• 16. yüzyılda Alman tarihçi Hieronymus Wolf’un Roma İmparatorluğu yerine ilk kez Bizans İmparatorluğu tabirini kullanarak tarihe bu yeni ismi kazandırmıştır.
• Bizans’ın Batı dünyasıyla ilişkileri sorunluydu. Kimi zaman ortak mirasa dayalı bir kültürel ve siyasi birlik sağlanırken, kimi zaman da anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Özellikle öne çıkan bir nokta Hıristiyan inancının farklı yorumlanmasıydı. Siyasal, dinsel ve ekonomik nedenler Konstantinipolis ile Roma’yı birbirinden ayırmış, Haçlılar bu Doğu-Batı ayrımını daha da derinleştirmişti.
• Osmanlıların Anadolu ve Balkanlar’da ilerlemesi üzerine Konstantinopolis ve Roma arasında 1274’de Lyon’da, 1438-9’da Floransa’da dinsel birlik bildirgesi imzalanmış, bildirge imparator, kimi soylular ve kilise tarafından kabul görmesine rağmen Bizans halkının çoğunluğu tarafından kabul görmediği için çabalar başarısız olmuştur. “Ne Latinlerin yardımlarına ne de Birleşme Bildirgesi’ne ihtiyacımız yok. Bizi onlardan uzak tutun.”
• Bizans medeniyetin en aşağılık biçimi olmak, ahlaksızlık, dinsel kurnazlık; rahiplerin, hadımların ve kadınların entrikalarının; zehirlemelerin, komploların, nankörlüğün, kardeş katillerinin hüküm sürdüğü bir dönem olarak ağır yergilere muhatap olmuştur. Bu kampanyayı 18. yüzyılda Edward Gibbon başlatmış; Bizans’ı Antik Yunan ve Roma’da en iyi olan şeylere ihanet etmekle suçlamış; 1869’da W. E. Lecky bu olumsuz kanaati pekiştirici yazılar yazmıştır. Bizans İmparatorluğu, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra iki güçlü medeniyetin değerli varisi olarak görülmeye başlanmıştı. Ancak ondan sonra toplam 1123 yıl sürmüş olan bu dönem Hıristiyanlığın Doğu Kalesi olarak görülmeye; Avrupa’yı 7. yüzyılda Sasani ordularından, 8. yüzyılda Bağdat Halifesi’nin ordularından koruduğu; klasik mirası, Yunan ve Latin edebiyatını, Roma hukukunu muhafaza ettiği kabul edilmiştir.
• Justinyen’in hazırlattığı Corpus Iuris Civilis, günümüze kadar intikal etmiş önemli bir eserdir. Klâsik Dönem Roma Hukuku hakkındaki bilgilerimiz önemli ölçüde Corpus Iuris Civilis’e dayanmaktadır. Roma Hukuku’nun Avrupa’yı etkilemesi bu eser sayesinde olmuştur.

Londra’da British Museum’da bulunan kişileştirilmiş Roma (solda) ve Konstantinopolis (sağda) betimli iskemle süsleri.
Fotoğraf: Bizantion’dan İstanbul’a Bir Başkentin 8000 Yılı, Sakıp Sabancı Müzesi, 2010.

Bizans’a Yolculuk

Bir kez doğadan sıyrılsam, bir daha
doğal bir biçim almayacak bedenim,
Yunan kuyumcularının uyuklayan imparatoru
uyanık tutmak için dövme altın
ve altın varaktan yaptıkları biçimlerden başka;
ya da altın bir dala kondurdukları kuştan,
Bizans’ın hanımlarıyla beylerine
dünün, bugünün ve yarının öyküsünü şakıyan.

W. B. Yeats, Cevat Çapan çevirisi.