Bizans İmparatorluğu 25 | Bizans Döneminde Anadolu’da Etnisite 1

Yönetici unsurlar olan imparator, imparatoriçe ve dini mekanizmaya baktık. Şimdi ise, yönetilenlere, Bizans sınırları içindeki halka bakacağız.

• Erken Bizans döneminde (334-610) Tuna boyundaki Roma sınır düzeninin çökmesi nedeniyle, Balkanlar’a, Anadolu’ya özellikle Germen halklarının yığınsal geçişleri olur.
• Vizigotların önemli bir bölümü soydaşlarının İtalya’ya giden büyük göç akımına katılmamış, bugünkü Kütahya, Eskişehir ve Afyonkarahisar’la çevrelenen Batı Frigya bölgesine yerleşmişlerdi.
• 399 yılında Batı Frigya’dan gelen 35.000 Got askeri Bizans’a karşı ayaklanarak Konstantinopolis’e yürümüştür. Batı Frigya soy mozaiği, Gotlardan, Frigyalılardan (Ankara, Çorum, Yozgat, Afyonkarahisar ve Eskişehir’e yerleşen Balkan kökenli bir boy), Lidyalı (kökeni bilinmeyen, Manisa, Uşak’ta yerleşik kavim), Pers, Hıristiyanlaşmış Yahudi ve Hıristiyanlaşmış Romalılardan oluşuyordu. Bu bölgeye ilişkin bibliyografyada Yunan kökenli topluluklardan bahsedilmemektedir.
• Yunanca konuşan insanlar tarih içinde kendilerine Eski Yunan’da Ellin; Bizans döneminde Grekos, Romios (Rum, Romalı) ve ulusçuluğun ortaya çıkmasıyla yine Ellin demiştir. Bizans’a bir süre Romaniya da denilmiş. Müslüman dünya ise İyonya’dan türetilmiş Yunan sözcüğünü kullanarak günümüz Yunanlarını eski İyonya ile birleştirmiştir. Yunan dilinde, ulus anlamına gelen Yunan sözcüğü yoktur.
• Almancanın yanı sıra Yunanca da konuşan Gotlara Grek Gotları denmiştir. Gotlar, Lidyalılar, Slavlar  ve Frigler dilsel olarak Helenleşmişlerdi. Kapadokya yöresinde Hıristiyanlaşma yoluyla dilsel Helenleşme olayı 7. yüzyıldan 12. yüzyıla dek Yahudilerde de görüldü. Antalya Yahudileri’nin bir kısmı da Ortodoks olmuştu.
• 715 tarihinde II. Anastasius’a karşı koyan III. Theodosius buyruğundaki ihtilal ordusunun bir bölümü Grek Gotlarından oluşuyordu.

Serazen, genel olarak Hıristiyan olmayan anlamına gelir. Zaman içinde önce Arapları, sonra tüm Müslümanları betimlemiştir.
Giritli Serazenleri cezalandıran Bizanslılar.
Fotoğraf:wikipedia.org

• Justinyen 6. yüzyılda, Kartaca ‘dan getirdiği Vandalları zorla Anadolu’ya yerleştirmişti. 820’de Thomas Slavos’un Frig kökenli İmparator II. Mikael’e karşı topladığı orduda Vandallar’dan başka Kaldeli (Babil’in mirasçıları), Med, Got, Alan (Doğu İranlı), Serazen, Mısırlı, Süryani ve Çingeneler de vardı.
• 571 yılında Perslere karşı isyanları başarısızlıkla sonuçlanan çok sayıda Ermeni Bizans’a sığındı. Ermeni liderler Konstantinopolis’e, göçmenlerin çoğu Bergama’ya yerleşti. Bergama Ermenileri 7. yüzyıla kadar ulusal kimliklerini korudular, sonra Bizanslılaştılar. 700’lerde Arap egemenliğinden kaçan bir grup soylu Ermeni, kendilerine bağlı topluluklarla birlikte Pontus sınırlarına yerleşti. Bergama Ermenileri’nin içinden 711-713 yılları arasında hüküm süren bir imparator da çıktı, İmparator Philippikos. 741-775 yılları arasında 12.000 Ermeninin daha Bizans’a yerleştiği biliniyor ama nereye yerleştiklerine dair kayıt bulunmuyor. 790 yılında Bizans’ın yine bilinmeyen bir bölgesine aileleriyle birlikte 12.000 kişilik Ermeni atlı birlikleri yerleşti. Bunlar, sayısı 40.000-80.000 kişiye ulaşan bir nüfus oluşturuyorlardı.

Ostrogotlar, Vizigotlar, Alamanlar, Burgondlar, Franklar, Vandallar Büyük Germen kavimleridir. 376 yılında Hunlar’a karşı koyamadılar ve bu, Avrupa’da büyük kavimler göçünü başlattı. Germen kavimleri, Roma İmparatorluğu’yla ilişki kurunca, Hıristiyanlığı benimsediler. 4. yüzyılda Kutsal Kitap, dillerine tercüme edildi.
Bazı kaynaklar tarafından Doğu Germen kavimlerinden olduğu kabul edilen Vandallar’ın yurtları kesin olarak bilinmemektedir. Kökenleri konusunda da bazı şüpheler vardır. Batı Roma’nın yıkımına sebep olmuşlar, ancak 6. yüzyılda Bizans’a yenilmişlerdir. Roma’nın Vandallar tarafından yağmalanması vandalizm teriminin türemesine neden olmuştur. 533’te Bizans komutanlarından Belisarios, Vandalların son kralı olan Gelimer’i yenerek egemenliklerine son vermiştir.
Roma’yı Yağmalayan Vandallar, 1860-1880, Heinrich Leutemann (1824-1904).
Fotoğraf:wikipedia.org

• Orta Bizans döneminin (610-1025) başlıca kültürel olayı, Doğu Roma İmparatorluğu’nun resmi dili olarak Latincenin yerine Yunancanın geçişi olmuştur. O zamana dek Yunan dili Kilise’nin kullandığı tek dildi. Bu dil reformu, Ermeni kökenli İmparator Herakleios’un (610-641) buyruğuyla uygulamaya kondu. Herakleios, Araplara karşı yürüttüğü harekatta, Bizans ordularını sınır bölgelerinden topladığı Romalı, Laz, Ermeni ve Gürcü askerlerden oluşturmuştur.
• 945 yılında Ermeni kökenli Bizans generali Bardas Fokas’ın Doğu Anadolu’da Araplara karşı savaştığı 50.000 kişilik orduda Ermeniler, Türkler, Ruslar, Bulgarlar, Hazarlar, Gürcüler vardı.
• Bugünkü Bursa, Kocaeli, Sakarya, Bilecik, İznik, Düzce, Yalova, Bolu, Kastamonu, Bartın ve Zonguldak bölgesine tekabül eden Bitinya’nın nüfusu, 6. yüzyıla kadar, Trakya’dan göç eden Bittni adlı kavimden oluşuyordu; bölge MÖ 74’te Roma İmparatorluğu’na dahil edilmiş, MS 120’de ise eyalet olmuştu. Bitinya’nın sınır bölgelerinde ise Frigler, Galatlar (Orta Avrupa kökenli Kelt kavmi Galyalılar. Ankara, Çorum, Yozgat’ta yerleşiklerdi.) ve Gotlar vardı. Bitinya’da Yunan kökenli sakinler, küçük bir topluluk oluşturuyor, Gemlik, İzmit ve Karadeniz Ereğlisi’nde yaşıyorlardı.
• Bitinya’ya 642-668 yılları arasında İmparator II. Konstans’ın emriyle; 688’de İmparator II. Justinyen döneminde 30.000 ve 765 yılında İmparator IV. Konstantin zamanında ise 208.000 Slavın göç ettirildiği bilinmektedir.
• 811 yılında Bizans’a sığınan bir Bulgar göçmen kitlesi imparatorluğun çeşitli bölgelerine yerleştirildi. Ayrıca, İmparator II. Basil döneminde (955-1025), ki bu imparatorun takma adı Bulgarkıran idi, Anadolu’ya çok sayıda Bulgar yerleştirilmişti. Bunların bir kısmı 11. yüzyılda Efes yakınlarında yerleşikti.
• 834 yılında 7.000-30.000 İranlı Bizans’a sığındı. Dört yıl sonra, İmparator Theophilos’un emriyle bir kısmı Hıristiyan olmuştu. İranlılar, güvenlik nedeniyle imparatorluğun çeşitli bölgelerine dağıtılmıştı.
• 941 yılında Hamdani adıyla bilinen 12.000 Arap aileleriyle birlikte Bizans’a, büyük ihtimalle Anadolu’ya göç etmişti. Bu Arap nüfusun tümünün Hıristiyan olduğu düşünülüyor. Özellikle Doğu Anadolu’ya, Hıristiyan ailelere içgüvey olarak Arap tutsaklar yerleştirilmiş, bunun karşılığında o aileler üç yıl boyunca bazı vergilerden muaf tutulmuştu. Aynı dönemde Suriyelilerin İsauriya’ya (Konya) kitlesel göçleri oldu.