Daha eski tarihli bir şapelin yerine 536 yılında ilk Kariye Kilisesi inşa edilmiş. Kilise hem İkonaklast döneminde hem de Haçlı Seferleri sırasında İstanbul’un Latinlerin eline geçtiği dönemde (1204-1261) büyük ölçüde yıkıma uğramış.13. yüzyılda Bizans devlet yönetiminin ileri gelenlerinden siyasetçi, edebiyatçı bilgin Theodoros Metokhides kiliseyi esaslı bir biçimde onartmıştır. Günümüze ulaşmış olan tüm mozaik ve freskler aynı döneme aittir, 1316-21. İstanbul’un fethinden sonra camiye çevrilen Kariye Müzesi’nin içindeki mozaik ve fresklerin üstünün alçıyla kapatılmış olması eserlerin günümüze kadar gelmesini sağlamış. Mozaikler dünyadaki en ilginç Bizans resimleri serisi olarak kabul ediliyor. Fotoğrafı okuyananne.blogspot.com’dan alınan mozaikte kilisenin inşasını tamamlayıp, içini mozaik ve fresklerle süsleten Theodoros Metokhides İsa’nın önünde diz çöküp elindeki kilise maketini ona sunarken gösteriliyor.
- Panoların yer değiştirmesi, müzelere taşınması çok zorlu bir iş. Mozaik yerinden kaldırılmadan önce belgeleme yapılır. Genelde mozaik taşları yatak harcından kurtularak yerinden oynadığından, bütün mozaiği söküp, yeni bir yatak harcı geliştirildikten sonra sökülen parçalar yeni taşıyıcı harcın üzerine yapıştırılır. Mozaik parçaları dağılmadan yerinden çıkarma işlemi için kurtarılacak alanların üzeri yumuşak ve saydam bir cam elyaf kumaş ile yapıştırılarak kaplanır. Daha sonra mozaik döşeme, genellikle 0.5-1 metre karelik birimlere bölünür. Çoğunluğu eski yatak harcından kurtulmuş mozaik birimleri, yassı ve uzun demir lama keskiler yardımıyla yerinden sökülür, alt yüzleri üste gelecek biçimde yerleştirilir. Eski yatak harcı kalıntıları temizlendikten sonra yerine eski harcın özelliklerine uygun yeni kireç harcı hazırlanıp tesseralar arasına girecek şekilde uygulanır. Bu parsellenmiş mozaik panoların boyutuna göre kesilen uçak yapımında kullanılan alüminyum petek ve lamel plakaları epoksi reçine ile arka, harçlı, yüzeye yapıştırılarak bezemeli yüzey üste gelecek şekilde döndürüldükten sonra cam elyafı kumaş tabakası kimyasal solvent yardımı ile sökülür.
- Onarım ve koruma işlemlerinin başlangıcını yüzey temizliği oluşturur. Hava, su ve dolomit taşı tozundan oluşan bir karışım, dönen sarmal bir ışın halinde temizlenmesi gerekli yüzeyin üzerine belirli bir açıdan püskürtülür. Bu yöntem ile ana dokuyu koruyarak kir tabakası uzaklaştırılmış olur. Bazı inatçı kirlerin temizlenmesinde ise özel kimyasal bileşimler kullanılır.
- Mozaikleri sağlamlaştırma işlemlerinde boşlukların arkasına mineral kitle enjeksiyonu, yapıştırma yoluyla bölgesel sağlamlaştırma işleminde akrilik emulsiyonlar ve kenarların desteklenmesinde sentetik katkılı mineral tutkallar, epoksiler, kullanılır.
- Paylaştığımız, İstanbul Büyük Saray Mozaiği için uygulanmış olan yöntemlerdir. Teknolojik gelişmeler, yöntemlerin de gelişmesine yol açacaktır. Ancak mozaiklerin nasıl korunduğunu, nasıl taşındığını merak edenlerle uygulanmış bir yöntemi paylaşmak istedik.
- Mozaik panoların bozulmasının başlıca etkenleri yüksek düzeyde hava kirliliği (is, toz, havadaki asitlilik), nem, deniz kıyısında olanlarda tuzlanma (tuz taşıyıcı aerosoller), bilinçsizce uygulanan koruma tedbirleri, özellikle de yoğun olarak kullanılan çimento sıva aradan geçen yıllar boyunca sahnelerin tümüyle bozulmasına neden olabiliyor. Yüzeydeki çizilmeler, lekeleri çıkarmak için uygulanan zımparalama işlemi sonucu oluşuyor. Tabii ki kaçak kazıların tüm kültür varlıklarımıza verdiği zarar hiç şüphesiz en önde gelmektedir.
- Çok renkli mermer ve mozaik zevki, kendisini kilise betimlemelerinde ve yazmalarda da kendini gösterir.
Cam ve taş tesseradan yapılmış bu mozaik tablo 6. yüzyıla tarihlenmektedir. Tabloda Meryem, çocuk İsa ve Aziz Simeon betimlenmiştir. Bu mozaik tablo, Theotokos Kyriotissa‘ya adanmış kilise apsisinin güney hücresinin duvarından çıkmadır.
Kalenderhane Camii kazısı esnasında bulunmuştur. Konstantinopolis’teki Mabede Takdim sahnesinin en eski örneğidir. Tablo, iki çeşit çiçekle çerçevelenmiştir.
İstanbul Arkeoloji Müzeleri.
Fotoğraf: Füsun Kavrakoğlu
Leave A Reply