Çin 64 Çin Tıbbı 6 Etnik Grupların Tıp Sistemleri 2 Uygur Tıbbı

Çiçek aşısını Çinlilerin bulduğu, Avrupa’ya Türklerin öğrettiği söylenir (1).
Afrika’da bazı kabileler çiçek kabarcıklarından aldıkları sıvıyı cilde bulaştırır, Hindistan’da çiçek çıkaranların kabarcıklarından alınan irin, kesi yapılarak sağlam kişiler aşılanırdı. Çinliler 11. yüzyılda çiçek kabarcıklarının kabuklarını burun deliklerine yerleştirerek aşılama yaparlardı. Kafkasya’da Çerkezler güzellikleri bozulmasın diye kız çocukları altı aylık olduklarında hasta çocuktan aldıkları apse ile aşılarlardı. Bu yöntem Selçuklularla Anadolu’ya gelmiş, Osmanlı Devleti’nde uygulanmıştır. Selanik, Filibe, Edirne ve İstanbul’da uygulanan Türk Usulü Çiçek Aşısından ilk kez 1713 yılında Dr. Emanuel Timonius, İsveç Kralı XII. Karl’a gönderdiği raporda bahsetmiştir. Demirbaş Şarl olarak da anılan kral, o sırada Edirne Demirbaş Kasrı’nda zorunlu ikamette idi. 1722 yılında Türk usulü çiçek aşısı Avrupa’da yayıldı. 1796 yılında Edward Jenner, inekten insana çiçek aşısını keşfedinceye kadar Türk usulü aşı kullanıldı (2).
(1) İnsanlığın İki Yüzü, Burçay Anger, Kaynak Yayınları, 1994. Sayfa 88.
(2) Sultan II. Bayezid Darüşşifası, Edirne

Uzun bir geçmişe ve kapsamlı bir teoriye sahip olan Uygur tıbbı, Çin tıbbı ve eczacılığının önemli bir parçasını oluşturur. Tang Hanedanı’nın (618-907) resmi ilaç kaydında 100’den fazla Uygur ilacına yer verilmiştir.

İpek Yolu, ticaretin gelişmesini, kültür alışverişini, Batı ve Doğu tıp ve eczalarının Orta Asya’nın merkezinde bulunan Xinjiang’da birikmesini sağlamıştır.

Karahanlılar döneminde (840-1212), ünlü hekim İmamdin Kaşgar’ın yazdığı tıp kitabındaki temel tedavi yöntemleri günümüzde de kullanılmaktadır.

Xinjiang, dünyada uzun ömürlü insan sayısının en fazla olduğu yerlerden biridir.

Uygur tıbbı, toprak, su, ateş ve havayla temsil edilen dört madde anlayışına ve kan, balgam, safra ve kara safra olmak üzere dört sıvı teorisini temel alır.

Hastalıkları, nabız ölçme, gözlem ve sorma usulleriyle teşhis eder.

Tütsü, supozituar, kan çıkarma, ilaç sürme, kupa çekme, gıda ilacı tedavilerinin kalp hastalığı, karaciğer ve safra hastalığı, mide hastalığı, böbrek taşı, dizanteri, psikiyatri ve vitiligo gibi hastalıkların tedavisindeki başarı oranı yüksektir. İlaç içme, sıcak kompres, ligasyon ve ameliyat da kullanılan tedavi usullerindendir. Turfan bölgesinde uygulanan kuma gömme yönteminde hastanın vücudunun bir kısmı kızgın kuma gömülür. Bu tedavi yöntemi artrit, kronik bel ağrısı, siyatik, kronik enflamasyonda etkilidir.

Uygur ilaçları ana ilaç ve yan ilaç olmak üzere ikiye ayrılır. Tek ilaç genellikle önerilmez. Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nde 600’den fazla ilacın 360 tanesi sık kullanılan ilaçlardır, 160’ı Xinjiang’da üretilmektedir. Uygur eczacılığı genellikle misk, esmeramber, kunduzmissi ve leylek gibi güzel kokulu ilaç maddeleri kullanır.

Yuan ya da Moğol Hanedanı döneminde (1271-1368), birçok yeni hastane kurulmuş, buralarda ve İmparatorluk Tıp Akademisi‘nde Müslüman ve İranlı hekimler çalışır, bu durum Çinlilere kendilerini kötü hissettirirdi.