İpek Yolu’nda Çin ile batıyı birleştiren ticari etkinlikler MÖ 2. yüzyılda Kuşan Devleti döneminde başlamıştır. Sogdiyana (Zerefşan Vadisi) tüccarları bu dönemde eski dünyanın yerleşik ve göçer bütün bölgelerinde mal ve kültür taşıyıcıları olmuşlardır (1).
Altıncı yüzyılda Batı Türk halkları için İpek Yolu ticaretini sürmesi ve Orta Asya kentlerinin refahı büyük bir gelir kaynağıydı. Sogdlular da İpek Yolu’nun üzerindeki kentlerde ticaret kolonileri kurmuşlardı (2).

25 yaşında ölmüş olduğu tespit edilen Ukok Kurganları’nın en önemli buluntusu olan Buz Kadın veya Ukok Prensesi adı verilen kadın mumyanın Güney Sibirya’nın yerli Altayik halklarından geldiği tespit edilmiştir. Buz Kadın, Çin ipeğinden yapılma bir gömlek giymiştir. İskit döneminde (MÖ 8. yüzyıl-MS 3. yüzyıl) altından daha pahalı bir meta olan ipek, gerçek bir asalet sembolüdür (3).
Fotoğraf: https://otukenormanininfilizleri.blogspot.com/2016/02/buz-bakiresi-altay-prensesi
Altaylar‘da MS 1.-2. yüzyıllara tarihlenen Kobi Kültürüne ait buluntular arasında yeşil ipek ve kahverengi yüzden kıyafetler, altın apliklerle süslü bir başlık, kemik tarak, ahşap kaplar ve boncuklar ele geçmiştir (4).
Hakasya arkeolojisi uzmanlarının incelediği Taştık Kültürünün erken evresine ait (MS 1.-2. yüzyıl) mumyalanmış vücutların yüzlerinin ipek bir bezle örtüldükten sonra alçıdan ölüm maskelerinin çıkarıldığı tespit edilmiştir. Aynı kültürün daha geç evresine (MS 3.-4. yüzyıllara) ait mezarlardan ise üzerinde Çin’in Han Hanedanı’na ait bir işaretinin bulunduğu İpek kumaşlar çıkarılmıştır (5).
Önemli Hun mezarlıklarından biri olan Kuzey Moğolistan’da Selenge Nehri yakınlarındaki kurganlarda sağlam olarak ele geçmiş olan yün ve ipek pantolonlar, kaftanlar, ceketler ve şapkalardan Hun giyim-kuşam modasını görebiliyoruz. İpek kumaşlara sarılmış uzun saç örgülerinin dinsel bir anlam taşıdığı düşünülüyor. Diğer buluntular arasında ithal Çin aynaları da bulunmuştur (6).
Güney Sibirya’nın İskit ve Hun kurganlarından ele geçen, ipeğe veya altına sarılı saç örgülerinin ölüm maskeleri gibi şamanik ve totemik anlamlar içerdiği düşünülür (7).
Şaman adayının resmi şamanlık töreninde iplerin üzerine belirli aralıklarla kuş tüyleri, hayvan parçaları ve Çin ipekleri asılırdı (8).
Yararlanılan Kaynaklar
(1) Batıya Göçün Sanatsal Evreleri, Doğan Kuban, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017. Sayfa 101.
(2) A.g.e., sayfa 102.
(3) Güney Sibirya Arkeolojisi ve Şamanizm, Sergen Çirkin, Yapı Kredi Yayınları, 2019. Sayfa 165, 166.
(4) A.g.e., sayfa 233.
(5) A.g.e., sayfa 237, 238.
(6) A.g.e., sayfa 242.
(7) A.g.e., sayfa 301.
(8) A.g.e., sayfa 349.
Leave A Reply