Marco Polo, gezi notlarında Moğollar’ın av gelenekleri hakkında bilgi vermektedir. Moğol İmparatorluğu’nun yönetim organları arasında sarayın av şahinlerinin yetiştirilmesi ve bakımından sorumlu olan, Silahlı Kuvvetler Bakanlığı’na bağlı bir daire bulunmaktaydı. Çin’de, Moğollar’ın kurduğu Yuan Hanedanı döneminde (1272-1368) imparatorların eşleriyle birlikte ava gittiği ve bunun Çin’de bir ilk olduğu biliniyor. Eşle ava çıkma geleneği, Çin Seddi’nin kuzeyinde yaşayan halklara aittir ve Han Çinlileri’nde görülmez. Yuan Hanedanı’ndan sonra Çin’de bu uygulama, Mançuryalı Qing İmparatoru Gaozong’un hükümdarlığı sırasında (1736-1795) tekrar başlamıştır.
Moğollar ve diğer kuzeyli halkların av etkinliklerinde şahinler önemli bir yer tutardı ve bu yüzden insanlar bu hayvanlarla çok yakın ilişki içindeydiler. İslamiyet öncesine dayanan ölüm sonrası ruhun kuş olup uçması Türk kavimlerinde yaygın bir inançtır. Hacı Bektaş Veli’nin şahin olup uçup gittiğine olan inanç da Şaman köklerle ilişkilendirilir.
Altın Kartal, 14. yüzyıl, İran, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi.
Fotoğraf: Deskgram
- Avcı kuşlar ve özellikle bunları en büyüğü olan altın kartal hem Asya’da hem Avrupa’da hükümdarlara sunulan en seçkin armağanlar arasında yer almıştır.
- 1404 yılında Semerkant’taki Timurlu sarayına giden İspanyol elçisinin yanında kralın armağanı olarak Emir Timur’a götürdüğü çok sayıda akdoğan bulunduğu bilinir.
- Çin hükümdarlarının İslam dünyasına gönderdikleri hediyeler arasında da bu tür avcı kuşlar önemli bir yer tutmuştur.
- Avcı kuşlarla yapılan avları betimleyen pek çok resim günümüze ulaşmıştır.
Moğollar günümüzde bile avlanmak amacıyla kartal sahibi oluyorlar, onları bu iş için eğitiyorlar. Kartallar eskiden beri Moğollar için çok önemli. Efsanelerinde, danslarında, şarkılarında, eğlencelerinde hep kartal ve onun ritmi var. Onlar için kartal gücün ve asaletin sembolü. Yaklaşık 2000 yıldır Moğollar özel olarak yetiştirdikleri kartallarla tilki, yaban tavşanı ve kurt yavrularını avlıyorlar. Kartallara ödül olarak bu hayvanların eti verilirken, kürkleri de kartal sahibinin kazancı oluyor. Ekim-Ocak ayları arasındaki av mevsimi bitince kartal çadır kenarında bağlı tutuluyor.
Fotoğraf: Belinda Atay, Moğolistan, 2019.
Yararlanılan Kaynaklar:
Moğolistan Günlüğü, Yıldırım Büktel, e Yayınları, 2012, sayfa 105,106.
Cengiz Han ve Mirasçıları Büyük Moğol İmparatorluğu, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, 2006.
Yuan Hanedanı Dönemi Çin Resminde Moğol Hükümdarlarının Tasvirleri, Wang Yao-t’ing, sayfa 468.
Cengiz Han ve Mirasçıları Büyük Moğol İmparatorluğu, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, 2006, sayfa 418.
Leave A Reply